উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল, সাতভনী ইত্যাদি

আমি পঢ়িবলৈ পোৱা মতে, ১৯৭২চনত ত্ৰিপুৰা ৰাজ্য গঠনৰ মুহূৰ্তত ত্ৰিপুৰাৰ অনাতাঁৰ কেন্দ্ৰযোগে প্ৰচাৰিত কথিকাৰ অনুষ্ঠান এটাত সেই সময়ৰ সাংবাদিক জ্যোতি প্ৰসাদ শইকীয়াই ‘Land of Seven Sisters’ শব্দকেইটা প্ৰথমবাৰৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিছিল৷ পৰৱৰ্তী কালত নিজৰে একে নামৰ গ্ৰন্থখনতো তেখেতে ভাৰতবৰ্ষৰ উত্তৰ-পূব প্ৰান্তৰ সাতোখন ৰাজ্যক উক্ত অভিধাৰে একত্ৰে বুজাইছিল৷ লাহে লাহে চৰকাৰী-ৰাজহুৱা লিখন-কথন সকলোতে ইয়াৰ প্ৰয়োগ ব্যাপক মাত্ৰাত হ’বলৈ ল’লে৷ এই শব্দকেইটাকে অসমীয়া ভাষাত ‘সাতভনী ৰাজ্য’ বা, আৰু চমুকৈ, ‘সাতভনী’ বুলি তেতিয়াৰে পৰাই বিভিন্নজনে বিভিন্ন উপলক্ষ্যত লিখি অহা বা কৈ অহা আমি দেখিছোঁ আৰু শুনিছোঁ৷

ব্ৰিটিছ-ইণ্ডিয়াৰ অসম প্ৰভিন্স (১৯১২) কালক্রমত সাত খণ্ড হোৱাটো এটা ঐতিহাসিক সত্য৷ একালৰ ‘বৰ-অসম’ৰ বিদীৰ্ণ বক্ষত ক্ৰম অনুসাৰে সৃষ্টি হৈছিল নাগালেণ্ড (১.১২.১৯৬৩), মণিপুৰ (২১.১.১৯৭২), ত্ৰিপুৰা (২১.১.১৯৭২), মেঘালয় (২১.১.১৯৭২), মিজোৰাম (২০.২.১৯৮৭) আৰু অৰুণাচল প্ৰদেশ (২০.২.১৯৮৭)৷ অসমকে ধৰি মুঠতে সাতখন পূৰ্ণাংগ ৰাজ্য৷ এয়াই ‘সাতভনী’৷ এয়াই আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সীমান্ত স্পৰ্শ কৰি থকা ভাৰতৰ এক নিৰ্দিষ্ট  ভূখণ্ড, নাম যাৰ ‘উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল’৷

সমন্বয়ৰ দৃষ্টিভংগীৰেই ‘উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল’ শব্দযুগল আমি ব্যৱহাৰ কৰোঁ, যি পৰিচয়ত অন্তৰ্নিহিত হৈ থাকে এই মাটিত বসতি কৰা মানুহখিনিৰ উমৈহতীয়া ঐক্য আৰু সদ্ভাৱনা৷ তেনেকৈ, অবিভক্ত অসমৰ সাতোখন ৰাজ্যৰ সমাহাৰত ‘সাতভনী’ শব্দটোকো প্ৰয়োগ কৰোঁ একত্ৰ তথা বহল অৰ্থ কৰিবলৈ৷ ভাবোঁ, সময়ে ভৌগোলিকভাৱে সীমাৰেখাৰ সৃষ্টিৰে মাটিক পৃথক কৰাটো সঁচা হ’লেও এই মানুহখিনিৰ মন-গহনত বাজি থাকে মিলনৰ একেটিয়েই সুৰ৷ ‘বৰ-অসম’ চিৰাচিৰ হোৱাৰ পিছতো অতীত-প্ৰীতিৰে সমুজ্জ্বল হৈ সেই একেই ভগ্নীসমা ভাবাদৰ্শ আৰু চেনেহা-চেনেহীৰ স্ৰোত সাতৰাজ্যৰ ইমূৰৰ পৰা সিমূৰলৈ নিৰন্তৰ প্ৰৱাহমান বুলি ধৰি লওঁ৷ তাকেই অহৰহ অন্তৰত কঢ়িয়াই লৈ ফুৰোঁ৷ কাৰণ আমি সমন্বয়, সহাৱস্থান, সমুন্নয়ন আদি ভাল পাওঁ৷ কিন্তু কিয় জানো, কালি হঠাতে মনত খেলালে বেলেগ ধৰণৰ কথা এটাহে৷ লুক-ঢাক নকৰি তাক কৈ পেলোৱাৰ তাগিদা এটাও মনলৈ আহিল, জীৱনৰ আন আন বহুতো প্ৰসংগৰ দৰেই খোলোচাকৈ৷ সেইটো হ’ল… বৰ্তমানৰ বাস্তৱ পৰিস্থিতিৰ ভেটিত থিয় দি আমাৰ অতীতৰ ‘সাতভনী’, ‘উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল’ ধাৰণাটোৰ সপক্ষে-বিপক্ষে অকণমান চিন্তা কৰি চালে কেনে হয়? আমি পাই অহা এই ধাৰণাটো ভ্ৰমাত্মক বা উদ্দেশ্যপ্ৰণোদিতহে নেকি বাৰু? আমি প্ৰয়োগ কৰি অহা ‘সাতভনী’ শব্দটিৰ কাৰ্যকৰীভাৱে বৰ্তমান স্থিতি কিমান সবল তাক জুখি চোৱাটো নিশ্চয় অনুচিত বা দোষণীয় বিবেচিত নহ’ব৷

ৰাজধানী নতুন দিল্লীত সঘনাই ঘটি থকা আৰু সংবাদ মাধ্যমৰ জৰিয়তে মুহূৰ্তৰ ভিতৰতে পৃথিৱীৰ ইমূৰৰ পৰা সিমূৰলৈ প্ৰচাৰিত হৈ পৰা বাতৰিসমূহৰ ভিতৰত এটা হৈছে দেশৰ উত্তৰ-পূবৰ পৰা গৈ মহানগৰীখনত অধ্যয়নৰত বা কৰ্মৰত হৈ থকা লোকৰ ওপৰত তাত চলা নিৰ্যাতন, হত্যা-হিংসা ইত্যাদি৷ অনাকাংক্ষিত ঘটনা এইবোৰ৷ তাৰ প্ৰতিবাদ কৰি আৰু ন্যায় বিচাৰি উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলীয় সাতোখন ৰাজ্যৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰী তথা আৱাসী নাগৰিকসকলক উদ্বেগেৰে ৰাজপথলৈ ওলাই অহা দেখোঁ টেলিভিছনৰ পৰ্দাত, আঞ্চলিক ভাবনাৰে একত্ৰিত হৈ৷ উত্তৰ-পূব ছাত্ৰ সন্থাকে ধৰি কেতবোৰ সংগঠনক তৎপৰ হৈ পৰা দেখোঁ৷ ভিন্নজাতিক, ভিন্নভাষিক, ভিন্নধৰ্মীয় তথা ভিন্ন সাংস্কৃতিক পৰিমণ্ডলৰ প্ৰতিনিধি হৈও তেনে বিপৰ্যয়ৰ মুহূৰ্তত সাতভনীয়ে দেখুওৱা ঐক্য-সংহতি নিশ্চয়কৈ প্ৰশংসাযোগ্য৷ ইফালে, খুদ নিজাঘৰ উত্তৰ-পূবতে যেতিয়া এখন ৰাজ্যৰ একাংশ প্ৰজাই চুবুৰীয়া আন এখন ৰাজ্যৰ প্ৰজাসাধাৰণৰ ওপৰত খড়গহস্ত হৈ উঠে, তাণ্ডৱৰ সৃষ্টি কৰে বা আগ্ৰাসন চলায়, অধিকাৰ কাঢ়ি লয়, তেতিয়া কিন্তু দেখদেখকৈ আমাৰ মনত প্ৰশ্নৰ উদয় হয় উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল বা সাতভনী শিৰোনামটোৰ প্ৰযোজ্যতা দৰাচলতে কিমান, আজিৰ এই পৰিস্থিতি আৰু স্থানীয় প্ৰেক্ষাপটত? আছেনে সেই গভীৰ সদ্ভাৱ সকলোৰে মনত সম পৰিমাণত? গূঢ়াৰ্থ হেৰুৱাই সেইবোৰ বাৰু এতিয়া সীমাবদ্ধ হৈ পৰিছে নেকি কেৱল একোটা লঘু শব্দৰ ৰূপত? ৰাজনৈতিক হাতোৰাই এই বিশেষণটোৰ শক্তি আৰু সৌন্দৰ্য উভয়েই চূড়ান্তভাৱে ম্লান পেলাইছে যেন দিনক দিনে! এনেকুৱা লাগে৷

গাতে গা লগা সাতখন প্ৰদেশৰ বৰ্ণনা-বন্দনাৰে ডক্টৰ ভূপেন হাজৰিকাই গাই যোৱা কালজয়ী আৰু ‘এক জাতি এক প্ৰাণ’ ভাবনাপ্ৰসূত গীতসমূহ আমাৰ প্ৰাণত অহৰহ বাজে৷ ডক্টৰ হাজৰিকাই আই অসমীক লৈ গীত গাইছে; মেঘালয়, মিজোৰাম, মণিপুৰ, নাগালেণ্ড, ত্ৰিপুৰা, অৰুণাচলক লৈ গীত গাইছে৷ মাটি আৰু মানুহ, লোক-সংস্কৃতি আৰু শ্যামলী প্ৰকৃতিক বাঙ্ময় আৰু প্ৰাঞ্জল ৰূপত উদ্ভাসিত কৰি তুলিবলৈ সক্ষম হৈছে৷ বিশ্ববিশ্ৰুত শিল্পীগৰাকীৰ দ্বাৰা ৰচিত, সুৰাৰোপিত, কণ্ঠনিনাদিত সাতভনীৰ সমন্বয়মূলক আৰু ইতিবাচক ভাবসঞ্চাৰী গীতবোৰৰ প্ৰতি সাতোৰাজ্যৰ জনগণৰ আজিৰ তাৰিখত ধাৰণা বা দৃষ্টিভংগী কেনে? স্পষ্টকৈ জানিবৰ মন যায়৷ উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ ভ্ৰাতৃত্ববোধ, সহাৱস্থান, সমুন্নয়ন, সাংস্কৃতিক মূল্যবোধ সম্পৰ্কে তেওঁলোকৰ মানসিকতাত চিন্তা-ভাবনাবোৰ যোগাত্মক নে আমি নুবুজা আন কিবা ধৰণৰ? নে আমিহে এতিয়াও নিজকে বৰটো সজাই ‘বৰককাই’ৰ মৰম আৰু আদৰেৰে ‘সমন্বয় সমন্বয়’ কৰি চিঞৰি-বাখৰি থাকোঁ? সমন্বয় সাধন হোৱাটো একপক্ষীয়ভাৱে সম্ভৱ কথা নিশ্চয় নহয়৷ দিনে দিনে জহি-খহি যোৱা পাৰস্পৰিক মিলা-প্ৰীতিৰ ধূসৰ ছবিখন দেখি আমাৰ অন্তৰে যেনেকৈ হাহাকাৰ কৰে, তেওঁলোকৰ অন্তৰে কৰেনে? নে কোনো ক্রিয়া-প্ৰতিক্রিয়াই নহয়? ধৰি ল’লোঁ, সেইখন সুকোমল অন্তৰ আমাৰ বাৰু আছে, তেওঁলোকৰ আছেনে? কেনেকৈ জানিম এই কথাবোৰ? কেনেকৈ আজিৰ নতুন প্ৰজন্মই নকৈ পতিয়ন যাব, কেনেকৈ আস্থা বা বিশ্বাসৰ ভেটিত সবল হৈ ৰ’ব অনাগত দিনৰ মানুহবোৰ?

‘মাজে মাজে পূৰ্ব ভাৰতীৰ মৰমৰ এনাজৰীক এটি বিশেষ দুষ্কৃতিপ্ৰেমী শক্তিয়ে ধ্বংস কৰিব খোজে’ বুলি ডক্টৰ হাজৰিকাই এটা গীতত কৈছিল৷ গীতেৰেই তাৰ প্ৰতিবাদো কৰিছিল৷ সেই দুষ্কৃতিকাৰীয়ে আজিও ক্রিয়াশীল হৈ আছে নেকি যাৰ ফলশ্ৰুতিত শক্তিহীন হৈ পৰিছে মানৱতা আৰু স্তব্ধপ্ৰায় হৈ পৰিছে মিলন ৰথ? সংস্কৃতিয়ে গঢ়ে৷ ৰাজনীতিয়ে ভাঙে৷ ৰাজনীতিৰ পাশাখেলত বৰ-অসমৰ সীমা ভাগি টুকুৰা-টুকুৰ হোৱা সত্ত্বেও কিন্তু ভূপেন হাজৰিকাই সংস্কৃতিৰ বাটটো পোনাই ৰাখিব খুজিছিল ইমূৰৰ পৰা সিমূৰলৈ৷ যাৰ পৃষ্ঠভূমি আছিল মানৱ, মানবীয়তা আৰু মানৱ-প্ৰেম৷ ‘মানুহে মানুহৰ বাবে যদিহে অকণো নাভাবে’ বুলি শিল্পীয়ে তাহানিতে সকীয়াই গ’লেও সময়ৰ গতিশীল পৰিক্রমাত ৰুঢ় বাস্তৱৰ কুটিল গ্ৰাসত পৰি আৱেগ-অনুভূতি সৰ্বস্ব জলাঞ্জলি দিব লগা হৈছে আজিৰ মানুহেই৷ এনেদৰেই ভূপেনদাৰ ‘পূৰ্ব ভাৰতী’ও ক্রমাৎ ভূ-লুণ্ঠিত হোৱা নাইনে? পৰ্যবসিত নহৈছেনে সাধুকথালৈ? নিজকে নিজে সোধোঁ৷

আন্তঃৰাজ্যিক সীমান্তত সদ্যসংঘটিত অবাঞ্চিত ঘটনাপ্ৰৱাহ টেলিভিছনৰ পৰ্দাত প্ৰত্যক্ষ কৰি, বাতৰি কাকতৰ পৃষ্ঠাত পঢ়ি উঠি এতিয়া মাজে মাজে নহয়, সঘনায়ে নিজৰ মনতে উত্থাপিত হয় এই প্ৰশ্ন… উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল বা সাতভনীৰ এই আৱেগ আমাৰ অসমৰ মানুহখিনিৰ মাজতেহে সীমাবদ্ধ থাকিলগৈ নেকি বাৰু? এনে ভাবৰ সঞ্চাৰ আমাৰ ক্ষেত্ৰতহে অধিক নেকি বাৰু? প্ৰতিবেশী ৰাজ্যবাসীৰ হৃদয়ৰ অৱস্থাটো কেনেকুৱা? আমাৰ মাজত সামাজিক, সাংস্কৃতিক, ঐতিহাসিক, ৰাজনৈতিক পাৰ্থক্য থাকিলেও আমি অনৈক্যৰ মাজত ঐক্য, সমিলমিলৰ কথা কওঁ; আলোচনা-বিলোচনালৈ বিশ্বাসেৰে সদায়ে উচ্চ আসন পাতি থওঁ, সমাধানদৰ্শী ফলাফললৈ উৎকৰ্ণ হৈ ৰওঁ, গণতান্ত্ৰিক বিচাৰ তথা মূল্যবোধত অবিচল হৈ সকলোৰে প্ৰতি শ্ৰদ্ধাপূৰ্বক সদ্ভাৱ বৰ্তাই ৰাখোঁ পোৱা-নোপোৱাৰ কথা পিছলৈ থৈ৷ আৰু বাকীসকল?

সঁচা-মিছা নাজানো, ৰাজনীতিৰ পাকলগা কথা বুজিও নাপাওঁ৷ বাৰ্তালাপ কৰোঁতে বহুতে কয়… দিল্লীয়ে উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলক অনৱৰতে অশান্ত কৰি ৰাখিব খোজে৷ তাৰ বাবেই এই ভৌগোলিক এলেকাত মাজে মাজে সংঘৰ্ষ, সংঘাতৰ সৃষ্টি কৰি থাকে৷ আচলতে উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল ধাৰণাটোৱেই এটা মস্ত ভ্ৰম৷ তেতিয়া মনতে প্ৰশ্ন জাগে… কিয়? এইখন আমাৰ একেখন ভাৰতবৰ্ষ নহয় নেকি? একেই ভাৰত দেশবাসী দেখোন সকলো আমি৷ তেনেস্থলত এই কথাবোৰ আমি বুজি নাপাওঁ নেকি? আনহাতে দিল্লীৰনো এনে চক্রান্ত কৰিবৰ দৰকাৰেইবা কি? উদ্দেশ্যইবা কি? সঁচা হয়নে কথাবোৰ? হয় যদি, কিয় তেনেকুৱা কৰে দিল্লীয়ে? আৰু মিছা যদি, মানুহে কিয় এইদৰে কয়? ৰহস্যময় এই ‘কিয়’টোৰ উত্তৰ বিচাৰি বিচাৰি নাপাওঁ৷

সাতভনী, উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল ...ধাৰণাটোৱে বিশেষকৈ অসমখনক ভাবিব নোৱাৰা ধৰণে ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰি আছে নেকি বাৰু? ক্রমাৎ গ্ৰাস কৰি আহিছে নেকি বাৰু? ওলোটা পাকেও চিন্তা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰোঁ কেতিয়াবা৷ বাতৰি কাকতৰ পৃষ্ঠা পঢ়ি চকু দুটা মুদি ছবি এখন আঁকো… ডাঙৰ ভনীক এফালৰ পৰা চেঁপি আছে নাগালেণ্ডে, সিফালৰ পৰা মেঘালয়ে, ওপৰৰ পৰা অৰুণাচলে৷ তথাপিও আমি সকলোকে ভনী (সাতভনী) বুলিয়ে অন্তৰত থাপিছোঁ৷ আকৌ, কেইবাজনীও ভনীৰ ঘৰলৈ যাবলৈ, ভনীহঁতৰ এলেকাত খোজ পেলাবলৈ আমাক তেওঁলোকৰ পৰা আগতীয়া অনুমতি নহ’লেই নহয়৷ বিপৰীতে, ভনীহঁতক আমাৰ ঘৰলৈ আহিবলৈ কাৰো অনুমতি বা নিয়মৰো কোনো দৰকাৰ নাই৷ ৰাস্তা সদায় খোলা৷ বাধাহীন আহ-যাহ৷ তত্ৰাচ জ্যেষ্ঠজনৰ আৱেগ, ত্যাগ, সহনশীলতা আৰু মহত্ত্বৰে আমি অতীত-প্ৰীতিকে সুঁৱৰি সাতভনী সাতভনী কৰি সকলোকে বুকুত সাবটি থাকোঁ৷ আৰু তেওঁলোকে?

আজিৰ এই কথাবোৰ কোনো বিচ্ছিন্নতাবাদী উদ্দেশ্য বা নিকৃষ্ট মানসিকতাৰে কোৱা কথা নহয় বৰং পৰিৱৰ্তিত সময়ৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত আৱেগৰ ঊৰ্ধ্বত গৈ যুক্তিৰে অকণমান সময় চিন্তা কৰি চাই অনুভৱ কৰা কথাহে৷ সংশয় এটা হয়... উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চল, সাতভনী শব্দবোৰৰ আচল ৰূপ, গৰিমা কিম্বা অৰ্থ ভৱিষ্যতৰ দিনবোৰত থাকিবগৈনে বাৰু? এইবোৰ কিবা ভ্ৰম, কিবা তাল-মিল নোহোৱা নিমিলা অংক যেনহে হৈছে দেখোন দিনে দিনে৷ ‘সাতভনী’ গুচি কেতিয়াবাই ‘সাত ভনী’ হোৱাগৈ নাইনে বাৰু?

সৰলমতি মন, অপৈণত বুদ্ধি আৰু তৰাং চিন্তাৰে জেলেপিৰ আচল পাকবোৰ বুজি পাবলৈ মোৰ দৰে বহুজনৰে এতিয়াও চাগৈ বহুতেই বাকী৷ সদ্যহতে এইখিনি মনলৈ অহাত লিখিলোঁ৷ অধিক জনাৰ আগ্ৰহেৰে বিজ্ঞ তথা অভিজ্ঞসকললৈ চাই ৰ’লোঁ৷