৮. আমাৰ চুবুৰীয়া নগা, নাগাসকল…

আমি এতিয়া ‘নাগালেণ্ডৰ চে গুৱেভাৰা’ বুলি মনতে ভাবি লোৱা, ভাৰত আৰু ভাৰতীয় অখণ্ডতাৰ বিৰুদ্ধে একাত্মভাৱে সংকল্পবদ্ধ বিপ্লৱী যোদ্ধা আংগামী জাপ্‌ফু ফিজোৰ নগাভূমিত৷ গৈ আছোঁ তেওঁ জন্ম লাভ কৰা, বিদ্ৰোহ সূচনা কৰা তেওঁৰ আপোন গাঁওখনলৈকে৷ উত্তেজনাত ভোক-পিয়াহ পাহৰি গৈছোঁ৷ প্ৰকাশ কৰিব নোৱাৰা ধৰণৰ অনুভূতি এসোপামানে প্ৰতি মুহূৰ্ততে মন-মগজুক উত্ৰাৱল কৰি ৰাখিছে৷ খনমালৈ যোৱা যিকোনো লোকৰে এনেকুৱা হয় নেকি বাৰু? সুধিলোঁ নিজক মনে মনে৷

নাগালেণ্ড (নগাৰাজ্য)ৰ নৃ-সন্তান হৈছে নাগা (নগা)সকল৷ নগা নামটোৰ দৰাচলতে কোনো সৰ্বজন গ্ৰহণযোগ্য অৰ্থ নাই বুলিয়ে কিতাপে-পত্ৰই উল্লেখ পাইছোঁ৷ অন্য জনগোষ্ঠীয়ে দিয়া নামহে এইটো৷ অতীজতে সেই বিশেষ মানুহখিনিয়ে নিজ নিজ ফৈদ-উপফৈদ নাইবা বাসভূমিৰ নামেৰেহে আত্মপৰিচয় দিছিল৷ কছাৰী মানুহে নগা মানুহক হেনো 'নাগ্‌ ৰা' বুলিছিল৷ নাগ্‌ ৰাৰ অৰ্থ হৈছে যুদ্ধপ্ৰিয় জাতি৷ নাগ্‌ ৰা > নাগ্ৰা শব্দৰ পৰাই নগা নামটোৰ উৎপত্তি বুলি এচাম অধ্যয়নকাৰীয়ে ক'ব খোজে৷ এচামৰ মতে নগা লোকসকলে আদিতে সৰ্প পূজা কৰিছিল৷ সেয়েহে সৰ্পলোকৰ বাসিন্দা অৰ্থাৎ 'নাগ' শব্দৰ পৰা নগা হোৱা বুলি অনুমান কৰে৷ আকৌ, ভাৰতীয় মহাকাব্য 'মহাভাৰত'ৰ জেৰ টানি একাংশই কয় যে দ্বাপৰ যুগত বৰ্তমান নগা পৰ্বত বিশাল নাগলোক বা অথাই পানীৰ হ্ৰদ আছিল৷ ইয়াক পাতালপুৰী বুলিও কোৱা হৈছিল৷ কোনো কোনোৰ মতে নাঙঠ বুজোৱা সংস্কৃত শব্দ 'নগ্ন' বা হিন্দীৰ 'নঙ্গা' শব্দটোৰ বিকাৰ ঘটিয়ে হেনো নগা হ'ল৷ একাংশৰ মতে নগা শব্দটোৱে পৰ্বতত বাস কৰা মানুহকহে বুজায়৷ 'নগ' মানে পৰ্বত৷ ভিন্ন মুনি, ভিন্ন মত৷

নগাভূমিত বাস কৰা লোকসকলক সাধাৰণতে নগা জনজাতি বুলি জনা গ'লেও প্ৰকৃতপক্ষে ই বহুতো নগা গোষ্ঠী-উপগোষ্ঠীৰ সন্মিলিত বা সমূহীয়া নামহে৷ নগা শব্দ বা নামটোৰ উৎপত্তি আৰু আদি-বাসস্থান সম্পৰ্কেও বেলেগ বেলেগ ধৰণৰ মতামত বেলেগ বেলেগ কিতাপ-আলোচনীৰ পৃষ্ঠাত আমাৰ চকুত পৰে৷ কিছুমানৰ মতে নগাসকল বৰ্নিও দ্বীপৰ ড্যাক্‌ জাতিৰ মানুহ, কাৰণ তেওঁলোকৰ মাজত গ্ৰাম্য আৰু সামাজিক পদ্ধতি, কাৰুকাৰ্য, ঘৰুৱা বস্তু-বাহানিৰ নাম আদিৰ ক্ষেত্ৰত সামঞ্জস্য আছে৷ পৰ্বতৰ ওপৰত বাস কৰা নগাসকলে অলংকাৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা সাগৰীয় উপাদান কড়ি আৰু শামুকলৈ চাই তেওঁলোকৰ পূৰ্বপুৰুষ কোনো সাগৰীয় দ্বীপ বা উপকূলত বসবাস কৰিছিল বুলি কোনো কোনো গৱেষকে ধাৰণা কৰে৷ প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় দ্বীপসমূহত বাস কৰা অনেক জনজাতিৰ আদিম সংস্কৃতিৰ মাজত নগাসকলৰ সংস্কৃতিৰ সমান্তৰাল উপাদান পোৱা গৈছে৷ ফৰমোছা দ্বীপৰ পৰা আৰম্ভ কৰি মেলানেচিয়া, পলিনেচিয়া, আনকি নিউজিলেণ্ড আৰু মাদাগাস্কাৰ দ্বীপতো এনে সংস্কৃতিৰ চানেকী প্ৰাপ্ত হৈছে৷ দক্ষিণ-পূব এচিয়াৰ ভূভাগতো অনুৰূপ জনজাতীয় সংস্কৃতিৰ উপাদান পোৱাৰ উপৰি ফিলিপাইন, ইণ্ডোনেচিয়া, বৰ্নিও, জাভা আদি দ্বীপত অধিক শক্তিশালী সাদৃশ্য দেখা পোৱা গৈছে৷ উৰিষ্যাৰ কৰাপাট জিলাৰ ওখ পৰ্বতত বাস কৰা বুন্দবিলাকৰ খেতিৰ পদ্ধতি আৰু চেহেৰা-পাতিৰ লগত কন্যাক নগাৰ অদ্ভুত সাদৃশ্য পৰিলক্ষিত হৈছে অধ্যয়নকাৰীৰ৷ নগাসকলৰ কোনটো গোট কেতিয়া কেনেকৈ কোন কোন পথেদি আহি আজিৰ অৱস্থানত ৰ'লহি সেই বিষয়ক কথাবোৰ দৰাচলতে অনুমানৰ ভিত্তিতহে প্ৰতিষ্ঠিত৷ ইফালে, নিজৰ উৎপত্তিৰ বিষয়ে নগাসকলৰ নিজৰ নিজৰ কিম্বদন্তীও নথকা নহয়৷ একেদৰে 'অসম আৱিষ্কৰ্তা কলম্বাচ' বুলি বিষ্ণু প্ৰসাদ ৰাভাই 'অসমীয়া কৃষ্টি'ত উল্লেখ কৰা, মোৰ গৃহভূমি কাৰবি আংলঙৰ কাৰবিসকলৰো আছে, কাৰবি কেপ্লাং৷

আমেৰিকান খ্ৰিষ্টান মিছনেৰী ডব্লিউ. চি. স্মিথে তিব্বত-বৰ্মী ভাষাগোষ্ঠীৰ অন্তৰ্গত জনজাতিবিলাকৰ অধ্যয়ন কৰিছিল৷ সচৰাচৰ মংগোলীয় মানুহৰ মাজত নোপোৱা কেইটিমান লক্ষণ তেওঁ নগাসকলৰ মাজত বিশেষভাৱে চিহ্নিত কৰিছিল৷ সেইবোৰ আছিল... মূৰ কটা প্ৰথা, মৰং ঘৰ, চাং ঘৰ, চাঙত তুলি কৰা শৱ সৎকাৰ প্ৰথা, প্ৰাক্‌-বৈবাহিক যৌন মিলন, তামোল খোৱা, গাখীৰৰ প্ৰতি বিতৃষ্ণা, গাঁত টেটু আঁকি লোৱা, ৰাজনৈতিক গাঁথনিহীনতা, কমাৰশাল, সৰল পদ্ধতিৰ তাঁতশাল, চাৰিচুকীয়া বা ছচুকীয়া ঢাল আৰু পাহাৰীয়া ঠাইত বসতি৷ এই লক্ষণবিলাকৰ মাজতেই নগাসকলৰ যৌগিক সাংস্কৃতিক বৈশিষ্ট্য আৰু ঐতিহ্য অন্তনিৰ্হিত হৈ আছে৷ তাকে লৈ ইচ্ছুকজনৰ বাবে আজিও গৱেষণাৰ থলী উন্মুক্ত হৈ আছে৷ পৰিস্থিতিৰ বাধাই অনেক কথা পোহৰলৈ আহিবলৈ দিয়া নাই বুলিয়ে ধাৰণা হয়৷

অসমীয়া অভিধানৰ মতে 'নগা' হৈছে উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ জনগোষ্ঠীবিশেষ; প্ৰধানকৈ নগাভূমিত, তদুপৰি অৰুণাচল প্ৰদেশৰ টিৰাপ অঞ্চল আৰু মণিপুৰত বাস কৰা এটা জনজাতি; উত্তৰ-পূবৰ কেইবাটাও পাৰ্বত্য জনজাতিৰ সমূহীয়া নাম৷ নগা বুলিলেই আমাৰ মনলৈ ঘপহকৈ অহা শব্দবোৰ হ'ল... নগা-শ্বল, নগা-দা, নগা-যাঠি, নগা-ঢাৰি, নগা-টেঙা, নগা-আহু, নগা-পাণ, নগা-ওদাল, নগা-ঘা, নগা-চকলা, নগা-জিলি, নগা-কচু, নগা-জেনেৰু, নগা-তুলসী, নগা-ভেহ, নগা-নন্দিনী, নগা-ভোমৰতি, নগা-মাকো, নগা-মতা, নগা-কোঁৱৰ, নগা-মজিন্দাৰ, নগা জাহিঙ্গীয়া ধান, নগা-আলি, নগা-বাট, নগা-ধূলি, নগা-খাত, নগা-ঘূলি, নগা-দেৰা আদি৷ এইসমূহ শব্দ আমাৰ দৈনন্দিন কথা-বতৰাত বহুলভাৱে ব্যৱহৃত হোৱাৰ ফলত ভাষা-সাহিত্যৰো এৰাব নোৱাৰা সম্পদ হৈ পৰিল৷ এহাতেদি নগাভূমিত সংযোগী ভাষা হিচাপে নাগামীজৰ বিকাশ আৰু প্ৰসাৰ, অন্যহাতেদি অসমীয়া ভাষাৰ খণ্ডবাক্য, প্ৰবচন, শব্দভাণ্ডাৰ আদিত নগাসকলৰ যথেষ্ট সমল সোমাই পৰিল৷ নগাসকলৰ সান্নিধ্যই এনেদৰে অসমীয়া ভাষাটোক সমৃদ্ধিশালী হোৱাত যথেষ্ট পৰিমাণে অৰিহণা যোগাইছে৷

ব্ৰিটিছ চৰকাৰৰ দিনত নগা পাহাৰৰ প্ৰাথমিক বিদ্যালয়ত অসমীয়া ভাষাত শিক্ষা দিয়া হৈছিল৷ ফলস্বৰূপে নগা-নগা, নগা-অনগা, অনগা-অনগাৰ মাজত দ্ৰুত প্ৰসাৰণেৰে অসমীয়া ভাষাই ইয়াত এটা নতুন ৰূপত বিকাশ লাভ কৰিলে৷ অসমীয়া শব্দৰ প্ৰাধান্যৰ বাহিৰেও এই ভাষাত হিন্দী, ইংৰাজী আৰু থলুৱা শব্দ অন্তৰ্ভুক্ত হ'ল যদিও বাক্যবিন্যাস পদ্ধতি সম্পূৰ্ণৰূপে অসমীয়া আৰু থলুৱা হৈয়ে থাকিল৷ সেয়াই নাগামীজ (Naga + Assamese = Nagamese), যাৰ বিষয়ে নগাসকলে কয়... 'Never mind our bad Assamese, we speak good broken Assamese'৷ ক'হিমা অনাতাঁৰ কেন্দ্ৰৰ দ্বাৰা কেতিয়াবাতে স্বীকৃত হৈছে নাগামীজ৷ আগতে আমি ৰেডিঅ'ত ক'হিমা চেণ্টাৰ লগাই নাগামীজ বাতৰি শুনো৷ টিভিত পঢ়া নাগামীজ বাতৰি চাওঁ৷ দেশী-বিদেশী শব্দৰ লগতে থলুৱা নগা নাইবা অন্য জনগোষ্ঠীৰ শব্দেৰে পৰিপুষ্ট নাগামীজ শব্দমালাৰ অধ্যয়নো অতিশয় আমোদজনক৷ নাগামীজ অভিধান অৱশ্যে আছেনে নাই নাজানো৷ সংস্কৃত তদ্ভৱ, তৎসম শব্দ নাগামীজত বিশ্লেষণাত্মক ৰূপ লৈ এটা বাক্য শব্দত পৰিণত হোৱাটো তাৎপৰ্যপূৰ্ণ৷ ভাষা-ধেমালি বা ভাষা বিষয়ক চৰ্চা কৰি ভাল পোৱাসকলৰ বাবে এয়া নিশ্চয়কৈ উৎসাহজনক কথা হ'ব পাৰে৷

নগাৰ সৈতে অসমীয়াৰ সম্পৰ্ক যুগ-যুগান্তৰৰ৷ পুৰণি বিহুনাম তাৰ উচিত প্ৰমাণ৷ নগাক লৈ অসমীয়াই আজিও কতটা বিহুনাম গায়৷ কথাবোৰ ভাবি থাকোঁতেই এষাৰ চাঁতকৈ মনলৈ আহিল…

'নগাৰ চাঙতে পেঁপাটি বজালে

ডফলাই ধৰিলে টকা৷

ল'ৰা বুঢ়া জীয়ৰী ৰঙতে বলিয়া

ব'হাগৰ বিহুৱা ডেকা৷৷'

আৰু এফাকি এনেকুৱা…

'পৰ্বতে পৰ্বতে খালোঁ নগাটেঙা

খোপাত গুজি ল'লোঁ লোণ৷

হাড়ৰ মাজে মাজে সুমুৱাই আনিছোঁ

জানো মোৰ ধনৰে গুণ৷৷'

অসমীয়া ভাষাত প্ৰচলিত ফকৰা-যোজনাবোৰলৈ যদি মন কৰোঁ, তাতো পাওঁ 'নগা' শব্দ৷ উদাহৰণ… 'নগাটো চাই হোৰাটো'৷ অৰ্থাৎ, মানুহজনৰ আকাৰ চাইহে হোৰাটোৰ আকাৰ হোৱা উচিত৷ তেতিয়াহে তাক অনায়াসে কঢ়িয়াই নিব পাৰি৷ অৰ্থাৎ, কৰোঁতাৰ শক্তি বা ক্ষমতাৰ পৰিমাণ চাইহে কাম-কাজ দিব লাগে৷ নহ'লে বলে নোৱাৰা কামৰ হেঁচাই মানুহক কোঙা কৰিব পাৰে৷ আকৌ আছে, 'নগাৰ চাংতলেহে বাট'৷ সোণসেৰীয়া অসমীয়া ভাষাৰ এইবোৰ অতিকৈ অৰ্থবহ প্ৰকাশ৷ ভাবি মন ভৰি যায়৷ গৈ থকা অৱস্থাত এতিয়াও অনুভৱটো অনুৰূপ ধৰণৰে হ'ল৷

নগাসকলৰ উৎপত্তি, উপাখ্যানসমূহৰ ভালেমান কথাই তেওঁলোকৰ মাজত ঐক্য আৱিষ্কাৰ কৰিবলৈ প্ৰেৰণা যোগায়৷ কিন্তু বিভিন্ন নগা উপজাতিৰ সমাজত তুলনামূলক বিচাৰ কৰি নৃতত্ত্ববিদসকলে যিবিলাক তথ্য আৱিষ্কাৰ কৰিছে সেইবোৰে সকলো নগাৰ উৎপত্তি স্থল বা পূৰ্বপুৰুষ এক বুলি দেখুৱাব পৰা নাই৷ সিবিলাকৰ সমাজ, ঘৰুৱা জীৱন, ৰীতি-নীতি, বিশ্বাস-পৰম্পৰা আৰু অনুষ্ঠানসমূহৰ বিষয়ে অধিক গৱেষণাৰ এতিয়াও প্ৰয়োজন আছে৷ নগাসকলৰ মাজত ঐক্য আৱিষ্কাৰ কৰাটো যিমান কষ্টসাধ্য, তেওঁলোকৰ প্ৰত্যেকৰে মাজৰ দুই-এক বৈশিষ্ট্যলৈ আঙুলিয়াই এটাক আনটোৰ পৰা নিলগাই চোৱাটোও কঠিন নহয়৷ পশ্চিমীয়া সভ্যতাৰ পৰশত ভালেমান বৈশিষ্ট্য আজি জঁয় পৰিবলৈকো বাধ্য হৈছে৷ বুজিবৰ বাবে তীক্ষ্ণধী নহ'লেও হয়, আমাৰ দৰে নিচেই সাধাৰণ খাপৰ মগজু থকা লোকৰ চকুতেই তেনেকুৱা অনেক কথাই ধৰা দি যায়৷

ইফালে এইটো দেখ দেখ কথা যে নগাৰ প্ৰসংগ উলিয়ালেই তেওঁলোকৰ মূৰ কটা কথাটোকলৈহে সৰ্বসাধাৰণৰ মাজত সৰৱ আলোচনা, বিয়োগাত্মক আলাপ বেছিকৈ চলিব ধৰে৷ আমাৰ সঘন ভ্ৰমণথলী অৰুণাচলৰো কেইবাটাও নৃগোষ্ঠীৰ মাজত মুণ্ড ছেদন প্ৰথাৰ প্ৰচলন আছিল৷ তথাপি কিন্তু মানুহে নগাৰ কথাহে বেছিকৈ কোৱা শুনো৷ এসময়ৰ মুণ্ড চিকাৰী টাগিন মানুহৰ পৰম্পৰাগত চাঙত যোৱা বছৰ থাকি আহিছোঁ৷ মুখামুখি হৈছোঁ, কথা পাতিছোঁ৷ সেই ৰোমন্থনে জীৱনলৈ শক্তিশালী অনুপ্ৰেৰণা দি যাব৷ পুনৰ যাবলৈ ঘনে ঘনে প্ৰেৰিত কৰি থাকিব৷ আচলতে বাট-পথহে হেঙাৰ৷ কষ্টগম্য বাধাখিনি অতিক্ৰম কৰিব পাৰিলেই যিকোনোজনেই লভিব পাৰে বাটৰ সিমূৰে ৰৈ থকা ভাবিব নোৱাৰা আতিথ্য, মৰম-চেনেহ৷ একালৰ যুদ্ধথলী খনমাতো নিশ্চয় আমি বেছ ভাল অভিজ্ঞতাই লভিম৷ নিজৰ সৈতে নিজে কথা পাতি গৈ থাকি তাকে আশা কৰিছোঁ৷

যোৱা শতিকাৰ আৰম্ভণিমানলৈকে নগাসকলে ভৈয়ামৰ অধিবাসীসকলৰ ওপৰত প্ৰায়ে আক্রমণ, লুটপাত, হত্যাকাণ্ড আদি চলোৱাৰ লগতে সঘনে ভয়ংকৰভাৱে আন্তঃফৈদ তথা আন্তঃগাঁও আক্রমণ-প্ৰত্যাক্রমণ ইত্যাদি কাৰ্যত লিপ্ত আছিল৷ তেওঁলোকৰ প্ৰিয়তম কাৰ্য আছিল নৰমুণ্ড চিকাৰ৷ নৃতত্ত্ববিদ জে. এইচ. হট্টনৰ বিশ্লেষণমতে এনে মুণ্ড চিকাৰৰ প্ৰধান কাৰণ আছিল শ্ৰেষ্ঠত্বৰ দাবী৷ নগাৰ মাজত এনে এক বিশ্বাস আছিল যে যিজনে যিমান মানুহৰ মূৰ কাটিব পাৰে তেওঁ সিমানেই শক্তিশালী আৰু পৰাক্রমী৷ গাঁৱে-ভূঞে সোমালে এই প্ৰথাৰ এতিয়াও প্ৰমাণ পোৱা যায় যদিও সভ্যতাৰ তুলাচনীত ই আজি পৌৰাণিক আখ্যা পাইছেগৈ৷ ব্ৰিটিছসকল অসমলৈ অহাৰ আগলৈকে নগা লোকৰ মাজত এই প্ৰথা চলি আছিল৷ ঘটনাক্রমে আনকি ভালেকেইজন ইংৰাজৰো মূৰ কটা গৈছিল তেতিয়া৷ খুদ খনমাতেই তেনেকুৱা কাণ্ড ঘটিছিল৷ ঠাইটুকুৰা কেতিয়া পাওঁ কেতিয়া পাওঁ লাগিছে৷ পেটৰ ভোক নহয়, মনৰ ভোক বাঢ়িছে৷ ঘটং-মটংকৈ গাড়ীখন চলি আছে৷

এতিয়া অৱশ্যে সেই ৰামো নাই, অযোধ্যাও নাই৷ নতুন ৰাজনৈতিক পৰিৱেশত ভাৰতীয় দণ্ডবিধি আইনৰ প্ৰয়োগ আৰু আধুনিক শিক্ষাৰ প্ৰগতিকল্পে মুণ্ড ছেদন প্ৰথা, ফৈদ-প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা আদিৰ বিলুপ্তি কাহানিবাই ঘটিছে৷ একালত মূৰ কটা কাৰ্যত বিশ্বাসী সেই একেখিনি মানুহেই আজি ধৰ্মৰ পৰিশুদ্ধতাৰ মাধ্যমেৰে যশোগান গাব ধৰিছে প্ৰেম আৰু বিশ্ব-ভ্ৰাতৃত্বৰ৷ ধৰ্মই অনা অনুশাসনে সামাজিক জীৱন নিয়ন্ত্ৰিত কৰি সংযত, সহিষ্ণু, সদালাপী আৰু সদাচাৰী কৰি তুলিছে এই পৰ্বতীয়া মানুহখিনিক৷ নতুন পৃথিৱীৰ সমানে সমানে খোজ দিবলৈ লৈছে নগাসকলে৷ পট পৰিৱৰ্তন হৈছে৷ হ'লেও, কিয় নাজানো, নগা আৰু নাগালেণ্ড বুলিলেই বাহিৰৰ মানুহৰ মনত অহেতুক সংশয়দায়ক ভাবনা এটা অনৱৰতে লাগিয়েই থকা হ'ল, যিটো আজিও সমাপ্ত হোৱা নাই যেন লাগে৷ কথা-বতৰাত আমি তেনে ভাবৰ প্ৰকাশ প্ৰায়ে দেখিবলৈ পাওঁ৷ আকৌ এইটোও ঠিক যে নগৈ গড়গাঁৱৰ বাতৰি দিয়াৰ দৰে নোযোৱা মানুহেহে নঞৰ্থক কথাবোৰ বেছিকৈ প্ৰচাৰ কৰি ফুৰে৷ অহুকাণে-পহুকাণে শুনি তিলকে তালটো কৰে, ঢৌটোকে ৰৌটো কৰে৷ আৰু আমি কি কৰোঁ? সেইকাণে সোপা দি, 'যামই যা, যি হয় হ'ব' বুলি ঘৰৰ পৰা ওলাই আহোঁ, মনে মনে গুচি যাওঁ, অচিনৰ বুকুত হেৰাই যাওঁ৷ মনত উত্তেজনা, মগজুত চিন্তা, অন্তৰত অকণমান দুঃসাহস৷ গৈ দেখোঁ, চবচোন ঠিকেই আছে৷ আৰু শেষত সদায় সেই একেটা কথাই সত্য প্ৰমাণিত হয়... আপোন ভালেই জগত ভাল৷ তাৰ পাছত আকৌ অন্যফালে ওলাওঁ৷ এয়া এইবাৰ আহিছোঁ নগাৰ মাজলৈ৷ আংগামী ফিজো, চাখ্ৰেৰ খনমালৈ৷ আগলৈ কি হয় চাওঁ৷

নগা লোকৰ সৈতে থকা আজন্ম মিলামিচাৰ কল্পেই, নগা ছাত্ৰৰ সৈতে পঢ়াশলীয়া দিনৰে পৰাই একেখন বেঞ্চতে বহি পঢ়ি আহাৰ বাবেই কিজানি, আমাৰ মনত আশংকা বুলিবলৈ ধনিষ্ঠামানো নাই৷ ল'ৰাৰজা চুলিক্‌ফাৰ অত্যাচাৰ-উৎপীড়নৰ সময়ত ঘূণীয়া হ'বৰ ভয়ত মোককচুঙৰ ওচৰে-পাজৰে লুকাই থাকোঁতে লাঙি গদাপাণিক আশ্ৰয় দিয়া ডালিমীৰ নিচিনা সৰল অন্তৰভৰা নগা নাৰী, শ্ৰীৰাম আতাৰ ওচৰত প্ৰজা সমন্বিতে শৰণ লোৱা নক্টে নগা নৃপতি ভক্তপ্ৰৱৰ শিৰোমণি লথাখুনবাও বা নৰোত্তমৰ নিচিনা শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱৰ প্ৰিয় আৰু সৎ বৈষ্ণৱ শিষ্যৰ উদাহৰণেও আমাক বাৰে বাৰে আকৰ্ষিতহে কৰে চুবুৰীয়া নগাসকলৰ প্ৰতি৷ মন উৰি যায় কল্পনাৰ সেই ডালিমীৰ দেশখনলৈ৷ আৰু সেইখন দেশতে এতিয়া মুক্তমনে বিচৰণ কৰি আছোঁহি৷ মোৰ সংগীসকলৰ মন-মগজুত কি ঘটিছে, কেনে ভাবনা-চিন্তাই তোলপাৰ লগাইছে নাজানো৷ মই কিন্তু নীৰৱে গাই আছোঁ ভূপেন হাজৰিকা, ৰুণুমী ভট্টাচাৰ্যৰ কণ্ঠৰ পুৰণি গীত… ‘মই ক’হিমাৰে আধুনিকা ডালিমী, মই গদাপাণি আধুনিক ভৈয়ামৰ'৷ তাৰ লগে লগে চিটৰ পৰাই বাটত দেখা ডেকা-গাভৰুবোৰলৈও চাইছোঁ, দ্বিধাহীনভাৱে৷