তৃতীয় দিন, অংশ-৪

৯.০০ বাজিবৰ হ’লহি৷ চোতাল নাপাওঁতেই দেখা পালোঁ, ৱাননেম্‌ আৰু তাইৰ ছজনী লগৰী৷ সাজি-কাচি ওলাইছে৷ প্ৰত্যেকৰে পিন্ধনত বগা ৰঙৰ চোলা৷ প্ৰতিজনীয়েই মূৰত গুজি লৈছে পাঁচডালকৈ শলা৷ কঁকালৰ পৰা ভৰিৰ পানী গাঁঠিলৈকে দীঘে আঁচ থকা দৃষ্টিনন্দন মেখেলা৷ অসমীয়াত 'ৰিহা গছ' বোলা, গাত শুং থকা, বগা পাতযুক্ত এবিধ সৰু উদ্ভিদৰ পৰা আঁহ উলিয়াই পূৰ্বতে টাংচাসকলে বৰ কষ্ট কৰি কাপোৰ বৈছিল বুলি জনা যায়৷ গছৰ শিপাৰ পৰা উলিওৱা ৰসেৰে সূতাত ৰঙো দি লৈছিল৷ ক’লা, ৰঙা, বগা, নীলা, সেউজীয়া আদি বিভিন্নৰঙী সূতা মিলাই তেওঁলোকে আজিও কাপোৰ বয়৷ বহুধাবিভক্ত জনগোষ্ঠীটোৰ ভিন্ন ভিন্ন শাখাৰ লোকসকলে পৰিধান কৰা সাজপাৰৰ মাজত পাৰ্থক্য থকাৰ লগতে তাঁতশালৰ পৰা আদি কৰি কাপোৰবোৰৰ নামৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্নতা মন কৰিবলগীয়া৷

বোৱা-কটাৰ উৎপত্তি সম্পৰ্কে টাংচাসকলৰ মাজত এটি জনপ্ৰিয় সাধুকথা এবাৰ এঠাইত পঢ়িবলৈ পাইছিলোঁ৷ বনৰীয়া জীৱ-জন্তু চিকাৰ আৰু দলবদ্ধভাৱে মাছ ধৰা ৰীতি জনগোষ্ঠীটোৰ মাজত অতীজৰ পৰা চলি আহিছে৷ তেনেকৈয়ে এবাৰ এখন গাঁৱৰ গঞাসকলে মিলি মাছ মাৰিবলৈ গৈছিল৷ কেও কিছু নোহোৱা ডেকা এটাও আছিল দলটোত৷ মাছ ধৰাৰ উদ্দেশ্যে বাকী মানুহবোৰে নিজৰ নিজৰ বাবে ঠাই দখল কৰি ল’লে৷ যুৱকজনে জেগা নাপালে৷ মনৰ দুখতে হাতত থকা চেপাটো দলিয়াই দি তেওঁ মনে মনে বহি থাকিল৷ এসময়ত গঞা ৰাইজৰ মাছ ধৰা কাৰ্য শেষ হ’ল৷ সকলোটি ঘৰাঘৰি যাবলৈ ওলাল৷ ডেকাজনেও চেপাটো তুলি ল’লে৷ তেনেকুৱাতে তেওঁ মন কৰিলে যে তাত বেং এজনী সোমাই আছে৷ পেলাই নিদি তাকে ভগৱানৰ দান বুলি নি ঘৰ পোৱালেগৈ আৰু বাঁহৰ চুঙা এটাত সুমুৱাই থ’লে৷ অকলশৰীয়া ডেকাজন পুৱাতে খেতি পথাৰলৈ যায়৷ বিয়লিহে উভতে৷ নিজেই ভাত ৰান্ধি খায়৷ হঠাতে তেওঁ মন কৰিলে যে কোনোবাই তেওঁলৈ গৰম ভাত ৰান্ধি থয়, ঘৰ-দুৱাৰ সাৰি-মচি নিকা কৰিও থয়৷ কেইবাদিনো এনে কাণ্ডৰ পুনৰাবৃত্তি ঘটাত যুৱকজন আচৰিত হ’ল৷ ঘৰত কোনো নথকা অৱস্থাত কোনে কৰে এইটো কাম? তাকে চাবলৈ বুদ্ধি এটা পাঙি এদিন খেতি পথাৰলৈ যোৱাৰ ভাও দি ঘৰতে ডুলি এটাৰ ভিতৰত মনে মনে সোমাই থাকিল তেওঁ৷ কিছু সময়ৰ পাছত দেখিলে যে বাঁহৰ চুঙাটো লৰচৰ কৰিছে৷ দীপ-লিপ কন্যা এটি তাৰ পৰা ওলাই আহিছে৷ তাই ঘৰটো সাৰিলে৷ তাৰ পাছত ভাত ৰান্ধিলে৷ কামখিনি সুন্দৰকৈ অঁটাই এসময়ত পুনৰ চুঙাটোত সোমাবলৈ উদ্যত হ’ল৷ ঠিক তেনেতে ডেকাজন ডুলিৰ পৰা ওলাই আহিল আৰু চুঙাটো নি জুইত ভৰাই দিলে৷ চুঙাটোৰ লগতে তাৰ ভিতৰত সোমাই থকা ভেকুলীৰ আৱৰণখনো লগে লগে জুইত জাহ গ’ল৷ সুন্দৰীলৈ চাই ডেকাই ক’লে, ‘মোৰ কোনো নাই৷ তুমি মোৰ ঘৈণী হৈ মোৰ লগতে থাকা৷’ যুৱতীজনী মান্তি হ’ল৷ কিন্তু ক’লে, ‘আৱৰণ নোহোৱাকৈ মই থাকিব নোৱাৰিম৷’ তেতিয়া তাইৰ মতেই হাবিৰ পৰা কাঠ-বাঁহ আদি আনি তাঁতশাল এখন প্ৰস্তুত কৰা হ’ল৷ হাবিত পোৱা কপাহেৰে সূতা কাটি, কাপোৰ বৈ তাই নিজেও পিন্ধিলে, ডেকাকো পিন্ধালে৷ তাৰ পাছত গাঁৱৰ মানুহকো তাঁত ববলৈ, কাপোৰ পিন্ধিবলৈ শিকালে৷ এইদৰে বেঙৰ পৰা হোৱা ধুনীয়া ছোৱালী এজনীয়ে টাংচাসকলক কাপোৰ বব-পিন্ধাব শিকালে বুলি বিশ্বাস প্ৰচলিত আছে৷ তাৰ আগলৈকে টাংচাসকলে বস্ত্ৰ পৰিধান কৰা নাছিল হেনো৷

এইফালে দেখা পালোঁ, টাংচা ছোৱালীকেইজনীৰ প্ৰত্যেকৰে ডিঙিত মুদ্ৰা ওলমি থকা কেইবাধাৰিও পৰম্পৰাগত নেকলেচ আৰু গলপতাই শোভা কৰিছে৷ ৰ’দ পৰি জিলিকিছেও৷ পইচাৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা তেওঁলোকৰ অন্যতম তথা নাৰীৰ প্ৰিয় অলংকাৰবিধৰ নামৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্নতা পোৱা যায়৷ ‘লেক্‌-সিকি’ বোলা এনেকুৱা কণ্ঠহাৰ আমাৰ কাৰবিসকলৰো আছে৷ টাংচা পুৰুষ আৰু মহিলা উভয়ে ভিন ভিন ধৰণৰ, শাখাবিশেষে ভিন ভিন নামৰ আ-অলংকাৰ পৰিধান কৰে৷ এইবোৰ মূলতঃ প্ৰকৃতিৰ পৰাই আহৰণ কৰা হয়৷ লো, ৰূপ, মুদ্ৰা, হাতীদাঁত, কড়ি, পাথৰ, বাঁহ-বেত আদিৰে তেওঁলোকে হাত, কাণ, ডিঙিত পৰিধান কৰা অলংকাৰ তৈয়াৰ কৰি লয়৷

ফটোগ্ৰাফিক দৃষ্টিভংগীৰে পংকজ দাস আৰু ৰাজু গগৈ টাংচা যুৱতীকেইজনীক কেমেৰাত বন্দী কৰাত ব্যস্ত৷ ঘৰত দেখুৱাবলৈ সিহঁতৰ মাজত ৰৈ নিজেও দুই-এবাৰ উঠিছে৷ আমি গৈ ওলোৱাত ছোৱালীহঁতে ইতস্ততঃ কৰি পিছ হোঁহকা দেখি সঞ্জুৱে ডাঙৰ ডাঙৰকৈ কৈ দিলে… ‘আমি আটাইবোৰ তহঁতৰ ককায়েৰহে৷ লাজ কৰিবলৈ কিটো আছে? উঠ, ফটো উঠ, একো নহয়৷’ কেমেৰা আৰু মানুহ, সদায়েই পৰম সুহৃদ৷ সঞ্জুৱে এনেকৈ কোৱাত সিহঁতকেইজনীৰ লাজকুৰীয়া হাঁহিবোৰ তৎমুহূৰ্ততে প্ৰাণোচ্ছল হৈ পৰিল৷ আটাইকেইজনী ওলাইছে পাংচু পাছ ৱিণ্টাৰ ফেষ্টিভেল ২০১৩ৰ উদ্বোধনী অনুষ্ঠানলৈ বুলি৷ দৈনন্দিন গৈয়ে থাকে যদিও এতিয়া ককায়েকহঁত উপস্থিত থাকোঁতে ইমানখিনি বাট খোজ কাঢ়ি যাবলৈ দিব পাৰিনে? বীৰেন্দৰক কোৱা হ’ল গাড়ীখনেৰে সাতোজনীকে নি ফেষ্টিভেল গ্ৰাউণ্ডৰ আগত নমাই আহিবলৈ৷ আৰু কোনোবা থাকিলেও যাওঁতে যাতে তুলি নিয়ে৷ ঘূৰি অহাৰ পাছত আমি যাম৷

ৱাননেমহঁতৰ খিলখিলনিৰে প্ৰাণৱন্ত হৈ বলেৰ’খন গুচি গ’ল৷ এনেকৈ হুহি মাৰি যোৱাৰ মজাই বেলেগ৷ ইফালে আমাৰ বাবে এতিয়া অপেক্ষাৰ সময়৷ কি কৰোঁ? কেমেৰাটো লৈ ইফাল-সিফাল কৰি ফুৰিছোঁ৷ চাঙৰ তলত উৰাল এটা আছে৷ আকৃতি আমাৰ ঘৰত থকা উৰালটোৰ দৰে নহয়৷ এইটোৰ তলছোৱা দীঘলীয়া আৰু জোঙা ধৰণৰ৷ মাটিত পুতি ৰখা হৈছে৷ আমাৰটোৰ দৰে মেলাহিও নহয়৷ উৰাল-মাৰিডাল কাষতে পৰি আছে৷ জনজাতীয় জীৱন-চৰ্যাত উৰালৰ সৈতে জড়িত থাকে অনেক কিংবদন্তি, লোক-কথা, জন-বিশ্বাস, জন-গীত, জন-সংস্কৃতি ইত্যাদি৷ চাবলগীয়া পুৰণা বস্তু ঘৰখনত আৰু কি কি আছে, তাৰ সন্ধানত আগফাল-পাছফাল মহতিয়াই ফুৰিলোঁ৷ নাজং-জাংখংহঁতৰ আন্তৰিক মৰম-চেনেহৰ বলতে কোনোদিনে নহা, কাকো চিনি নোপোৱা গাঁওখনলৈ আহি সিহঁতৰ চাঙত এনেকৈ টিঘিলঘিলাই ফুৰিব পাৰিছোঁ৷ বিশ্বাস আৰু আস্থাই মূল কথা৷

চাঙৰ ওপৰত যঁতৰ এটা আমি অহাৰে পৰাই দেখি আছিলোঁ৷ সিটো ঘৰৰ বাৰাণ্ডাত কঁকালত জোঁটা বন্ধা তাঁতশাল এখনো আছে৷ নাজঙে বয়৷ মেখেলাজাতীয় কাপোৰ লগায়ে থৈছে৷ কোন কালেযে ওলাবগৈ চাগৈ! তথাপিতো এনেকৈয়ে টাংচা শিপিনীয়ে প্ৰয়োজনীয় সাজ-কাপোৰ নিজেই বৈ-কাটি পিন্ধি কৃষ্টি ৰক্ষা কৰি আহিছে৷ আজিকালি মিলৰ কাপোৰৰো পয়োভৰ বাঢ়িছে অৱশ্যে৷ সেয়ে ভিতৰুৱা স্থানতো পিন্ধন-উৰণ দ্ৰুত গতিত সলনি হ’ব ধৰিছে৷ প্ৰতিপদ বস্তুৰে ছবি সুযোগ পাওঁতেই মে’মৰী কাৰ্ডত সুমুৱাই ল’লোঁ৷ তাৰ আগতে অৰুণদাৰ কেমেৰাটো চাৰ্জ হ'বৰ বাবে যথাস্থানত ৰাখি অহা হৈছে৷ আজি পি.পি.ডব্লিউ.এফ.ৰ উদ্বোধনী অনুষ্ঠানত সেইটোহে ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ গৰাকীয়ে অথনিতে দঢ়াই দঢ়াই কৈ পঠিয়াইছে৷ হঠাতে মোৰ হাতত ডাঙৰ কেমেৰাটো দেখা পাই ৰাজু গগৈ অবাক৷ কৌতূহল আৰম্ভ হৈ গ'ল... 'আপুনি কেতিয়া ল'লে এইটো? কম মানুহ নহয় দেই!' ময়ো ভেদ ভাঙি দিয়া নাই৷ ভাবি থাককচোন, আচল ৰহস্য পাছত ক'ম৷

পাটকাইৰ বুকুত সংস্কৃতিৰ মাণিক-মুকুতা বুটলি ফুৰিছোঁ, ভৱিষ্যতে কেতিয়াবা কাৰোবাৰ কিবা প্ৰকাৰে কামত আহিব পাৰে বুলি৷ গাড়ীখন অহাটোকে চাওঁগৈ৷ এই ভাবি এঢলীয়া অংশলৈ আগুৱাই গ'লোঁ৷ এইখিনিৰ পৰা নংকি বস্তি সংযোগী ৰাস্তাটো অকাই-পকাই বহু দূৰলৈকে মনিব পাৰি৷ ইয়াত ৰৈ ইফালে-সিফালে দেখা গাহৰি গঁৰাল, ভঁৰাল, সঁচলৈ ৰখা বগা কোমোৰা, ধান কুটা যন্ত্ৰ, দ'মাই ৰখা জেঙুপাতৰ লগতে অন্য চাংকেইখনমানেও দৃষ্টি কাঢ়ি নিলে৷ ইচ্ছাক দমাব নোৱাৰি অকলেই নামি গুচি গ'লোঁ সেইফালে৷ কেমেৰাই তাৰ কাম আপোনমনে কৰি থাকিল৷ (আগলৈ)