দিন পাঁচ  ৷৷ ৪.১১.২০১৫

৬. তাকপা চিৰিৰ পৱিত্ৰ তীৰ্থযাত্ৰা

তাকপা চিৰি হৈছে তাকচিঙৰ পৰা প্ৰায় ২০ কিল’মিটাৰ উত্তৰা-দক্ষিণাকৈ অৱস্থিত এক পৰ্বত শিখৰ৷ সমুদ্ৰপৃষ্ঠৰ পৰা ইয়াৰ উচ্চতা ২,৪৫০ মিটাৰ৷ প্ৰশস্ত পাহাৰ শিখৰৰ নিম্নাংশত কেজু লা৷ কেজু লাৰ সমীপত এটা সৰু হ্ৰদ৷ হ্ৰদটোক পুৰাং বা পতৰাং বুলি কোৱা হয়৷ তিব্বতী জনবিশ্বাসত এই লে’ক আৰু পৰ্বত শিখৰক পৱিত্ৰ বুলি গণ্য কৰা হয়৷ জুলাই মাহৰ পৰা ছেপ্টেম্বৰ মাহলৈকে একালত ইয়াত বিশাল আয়োজনেৰে বছৰেকীয়াকৈ তীৰ্থযাত্ৰা চলিছিল যাক বোলা হৈছিল কিংকৰ৷

তিব্বতী লোকসকলে বিশ্বাস কৰে যে চাৰিটা জলাশয় আৰু চাৰিটা গিৰিপথযুক্ত পৰ্বত হৈছে আটাইতকৈ পৱিত্ৰ৷ সেইফালৰ পৰা তাকপা চিৰি তেওঁলোকৰ বাবে এখন অতি পৱিত্ৰ স্থান৷ কিয়নো ইয়াত আছে কেজু লা, চাংয়’ লা, কাংয়’ লা, চাগাম লা আৰু চুম লা৷ লাৰ অৰ্থ হৈছে গিৰিপথ৷ এই সকলোখিনি গিৰিপথকে সামৰি তাকপা চিৰি শিখৰটো ‘ৰেজিনচেই’ নামে জনপ্ৰিয়৷

চুম লাৰ অন্য নাম হ’ল লংজু৷ ১৯৬২ৰ চীনা যুদ্ধৰ সময়ত লংজু কাণ্ডৰ বাবে জনাজাত হৈ পৰিছিল এই লংজু৷ সোৱণশিৰি নৈৰ উত্তৰে স্থিত চুম লা বা লংজু সেইখন ঠাই য’ত চীনা সৈন্যই আগুৰি ধৰিছিল ভাৰতীয় তদাৰকী চকী৷ লংজুৰ উপৰি কংকা, নামখা শ্বু আৰু পূব ভাৰতৰ লোহিত নৈৰ উত্তৰে অৱস্থিত ৱালঙৰ বিপৰীতে সুপৰিকল্পিত ৰূপত ঢলা চকীৰ অনুৰূপ সমৰসজ্জা কম সময়ৰ ভিতৰতে গঢ়ি তুলিছিল চীনে৷ শেষ পৰিণতি চীনৰ জয়, ভাৰতৰ পৰাজয়৷

তাকপা চিৰিৰ আশে-পাশে পৰ্বতৰ বক্ষত আছে চাৰিটাকৈ শ্বু অৰ্থাৎ জলাশয়৷ পূবে হেমব্ৰাং শ্বু, পশ্চিমে য়ুমে শ্বু, উত্তৰে চাৰি শ্বু আৰু দক্ষিণে তাকচাং শ্বু৷ এই জলাশয়কেইটাক একেলগে ‘শ্বুজিনচেই’ বোলা হয়৷ তিব্বতী জনমানসত বিশ্বাস প্ৰচলিত আছে যে এনেকুৱা এটা পৰ্বতত বছৰেকত এবাৰ তীৰ্থ কৰিলে পুণ্য অৰ্জন কৰিব পাৰি৷ 

তাকপা চিৰিত তিনিটা হ্ৰদ আছে৷ পুৰাং, ক্যমু আৰু য়ামবাৰে৷ বিশ্বাস আছে যে এই হ্ৰদকেইটাৰ ভিতৰত পুৰাং বা পতৰাং হৈছে পতি, ক্যমু হৈছে পত্নী আৰু য়ামবাৰে হৈছে পুত্ৰ৷ পতি-পত্নী-পুত্ৰৰ মাজত পতি অৰ্থাৎ পুতৰাং লে’কটোকে সবাতোকৈ পৱিত্ৰ বুলি গণ্য কৰা হয়৷ তিব্বতৰ সকলো তীৰ্থযাত্ৰীয়েই ইয়াত আৰাধনা কৰে৷ তীৰ্থযাত্ৰাৰ আকৰ্ষণৰ ই কেন্দ্ৰবিন্দুস্বৰূপ৷ Tony Huberৰে লিখা ‘The Cult of the Holy Crystal Mountain’ নামৰ কিতাপত এই বিষয়ে উল্লেখ আছে৷

তাকপা চিৰিৰ নিম্ন অংশৰে খোজ কাঢ়ি চিকচাৰ, মিপা, চাগাম লা, তামলাংগংগা হৈ পুৰাং হ্ৰদলৈ যোৱা হৈছিল৷ হ্ৰদত উপস্থিত হৈ প্ৰাৰ্থনা জনোৱা হৈছিল৷ ঘূৰি আহোঁতে তুমদান, চাকতা চাংগু, কাৰ্কয়ু লা হৈ য়ুমেলৈ আহিছিল৷ তাকপা চিৰিৰ এঢলীয়া অংশৰে চাৰিখন নৈ ওলাইছে৷ পূব দিশৰ চাৰি শ্বু আৰু পশ্চিম দিশৰ য়ুমে শ্বু জলাশয়ৰে একে নাম লৈ এই নৈবোৰ বৈ আহিছে৷

তাকচিঙৰ স্থানীয় লোকসকলে ৰিংকৰক লগাৰ বুলি কয়৷ এইটো এটা দীঘলীয়া তীৰ্থটন৷ ১২ বছৰৰ মূৰত এবাৰ পালন কৰা হয়৷ ১৯৫৬ চনত শেষবাৰৰ বাবে এই যাত্ৰা কৰা হৈছিল৷ ১৯৬২ চনত চীন-ভাৰতৰ সংঘৰ্ষ লগাৰ পাছত তীৰ্থযাত্ৰা অনুষ্ঠিত হোৱাৰ তথ্য পাবলৈ নাই৷ পৰম্পৰা অনুযায়ী ৰিংকৰ তীৰ্থযাত্ৰা তিব্বতৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ পুৰুষসকলৰ মাজতেই সীমাবদ্ধ আছিল৷ শ্বচাম, চাৰি শ্বু, লংজু, বিদাক, গিলিম’ আৰু আমি কালিৰে পৰা বাহৰ পাতি থকা গেলেন চিনিয়াক হৈ সোৱণশিৰিৰ পাৰেৰে দাজ’বুং, দাদু, ৰেডিং, তাকচিং আৰু তাৰ পৰা য়ুমে পাইছিলগৈ৷ ৰেডিঙৰ পৰা তাকচিঙলৈ ১৮ কিল’মিটাৰ পথ এতিয়া মটৰগাড়ী আহ-যাহ কৰিব পৰা বিধৰ বুলি ভ্ৰমণকাৰীৰ নথিৰ জৰিয়তে জানিব পাৰিছোঁ৷

ৰিংকৰৰ উদ্দেশ্যে যাত্ৰা কৰা তীৰ্থযাত্ৰীসকলে সেই সময়ত সোৱণশিৰি উপত্যকাৰ তাগিন জনগোষ্ঠীৰ বসতিপ্ৰধান অঞ্চলত সোমাবলৈ ভয় কৰিছিল৷ কিয়নো তাগিনবিলাকে তীৰ্থযাত্ৰীক আদবাটতে ৰখাই লৈ বয়-বস্তু লুট কৰি লৈ গৈছিল৷ ফলস্বৰূপে তেওঁলোকে তাগিনৰ পৰা সুৰক্ষা আৰু পথ প্ৰদৰ্শক লৈছিল৷ ১৩টা য়াক, ৫০খন দা, ১০৮ডাল হাৰ আৰু অন্যান্য খাদ্যবস্তু সংগ্ৰহ কৰি দিছিল৷ তেনেকুৱা গাইডে শ্বায়াল শ্বু আৰু য়ুমে শ্বু পৰ্যন্ত তীৰ্থযাত্ৰীসকলৰ সৈতে সহযোগ কৰিছিল৷ এৰি অহাৰ আগতে পথ প্ৰদৰ্শকৰ সন্মানাৰ্থে ভোজৰ আয়োজন কৰি স্থানীয় পানীয় ‘আপং’ আৰু খাদ্য যাচিছিল৷

তিব্বত আৰু ম্যানমাৰৰ বনাঞ্চলৰ অধ্যয়নকাৰী, বিখ্যাত উদ্ভিদবিদ F. Kingdon Wardএ উক্ত এলেকাটোলৈ গৈ তাৰ উদ্ভিদকুলৰ বিষয়ে লিখি থৈ গৈছে৷ তেওঁৰে পদাংক অনুসৰণ কৰি অন্য এজন উদ্ভিদ বিজ্ঞানী F. Ludlowএ নিজৰ ভ্ৰমণকালত তাকপা চিৰিৰ যাত্ৰাপথকে ধৰি বিভিন্ন দিশ সামৰি আলোক-চিত্ৰ তুলি থৈছে৷ ব্ৰিটিছ চৰকাৰে তদানীন্তন নেফা আৰু তিব্বত সীমান্তৰ উত্তৰ অংশত জৰীপ চলাবলৈ F. M. Bailey আৰু H. T. Morsheadক দায়িত্ব দিছিল৷ তেওঁলোকৰ জৰীপ আৰু দৃষ্টিভংগীৰ ওপৰত ভিত্তি কৰিয়ে ১৯১৩ চনত ত্ৰিদেশীয় চিমলা অভিৱৰ্তনত হেনৰী মেকমোহনে তিব্বত আৰু ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ সীমান্ত নিৰ্দেশক মেকমোহন লাইনডাল টানি পেলাইছিল৷ Bailey আৰু Morsheadএ তাকপা চিৰিলৈ চলা চমু তীৰ্থযাত্ৰা কিংকৰত ভাগ লৈছিল৷ সেই যাত্ৰাৰ ফলতে তেওঁলোকে উক্ত অঞ্চলসমূহ দেখিবলৈ পাইছিল৷ তেওঁলোকে দৰ্লমা লাও অতিক্রম কৰিছিল৷ পৱিত্ৰ স্ফটিক পৰ্বত তাকপা চিৰিৰ আশে-পাশে চলা দীঘলীয়া ৰিংকৰৰ বিষয়ে Ludlow আৰু অন্যান্য লেখকে লিখি থৈ গৈছে৷

উল্লেখযোগ্য যে এতিয়া অতীত হৈ পৰা ৰিংকৰ নামৰ সুদীৰ্ঘ তীৰ্থযাত্ৰাটি চীনৰ চাৰি শ্বুৰ পাৰেৰে আৰম্ভ হৈ অৰুণাচল প্ৰদেশত সোমাইছিলহি৷ সোৱণশিৰি নৈৰ পাৰেৰে আহি তীৰ্থযাত্ৰীসকলে আকৌ উত্তৰলৈ গতি কৰিছিল৷ গতিকে উক্ত যাত্ৰাপথৰ দক্ষিণ অংশটো পৰে ভাৰত এলেকাত৷ পূৰ্বজসকলৰ মাজৰ বয়োজ্যেষ্ঠসকলেহে উক্ত তীৰ্থটনৰ বিষয়ে জানিছিল আৰু ভাগ লৈছিল৷ পৱিত্ৰ পৰ্বতৰ বুকুৰ সেই যাত্ৰাটিৰ বিষয়ে তথ্যপাতি অপৰ্যাপ্ত হাৰত সম্প্ৰতি পাবলৈকে নাই৷ যিখিনি জনা গৈছে তাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি, বৰ্তমানৰ ভূপ্ৰাকৃতিক অৱস্থিতিলৈ চাই সহজেই ধাৰণা কৰিব পাৰি কিমান কষ্টকৰ আৰু প্ৰত্যাহ্বানপূৰ্ণ আছিল সেই পদযাত্ৰা৷

আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সীমান্তৰ পৰা প্ৰায় ৪০ কিল’মিটাৰ ভিতৰত অৱস্থিত লাষ্ট ইণ্ডিয়ান মিলিটেৰী প’ষ্ট৷ ২৩ ব’ৰ্ডাৰ ৰ’ডছ টাস্ক ফ’ৰ্চ (প্ৰজেক্ট অৰুণাংক)ৰ ১২৮ ৰ’ড কনষ্ট্ৰাকচন ক’ম্পেনীয়ে তাকচিং চাৰ্কোলত অত্যাধুনিক যন্ত্ৰপাতি আৰু মানৱ শক্তিৰে নিৰন্তৰ প্ৰচেষ্টা অক্ষুণ্ণ ৰাখিছে পথ যোগাযোগ সম্ভৱ কৰি তুলিবলৈ৷ ৰাস্তাটোৱে নিৰাপত্তা শক্তিশালী হৈ উঠাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা নিশ্চয় গ্ৰহণ কৰিব৷ তাৰ লগে লগে ঐতিহ্যপূৰ্ণ ১২ বছৰীয়া ৰিংকৰ যাত্ৰা, বছৰেকীয়া কিংকৰ যাত্ৰা পুনৰ আৰম্ভ হোৱাটোও বহুতে কামনা নকৰা নহয়৷ তেনে হ’লে জুন-জুলাই মাহত বছৰি আয়োজন চলা অমৰনাথ যাত্ৰাৰ দৰেই অৰুণাচল হিমালয়ৰ তীৰ্থ দৰ্শনেও সমাজত গুৰুত্ব পাব৷ সীমান্তৰ ৰাস্তা মুকলি হ’লে চুবুৰীয়া ৰাষ্ট্ৰ দুখনৰ মাজত আদান-প্ৰদান বাঢ়িব৷ বুজাবুজি উন্নত হোৱাতো সহায়ক হ’ব৷ আমাৰ এই সমস্ত খূদুৱনিৰ উত্তৰবোৰ অৱশ্যে আগন্তুক সময়েহে দিব৷

(পৰৱৰ্তী লেখা – পুনৰ পদযাত্ৰা)