দিন পাঁচ  ৷৷ ৪.১১.২০১৫

১৮. তম্বুত অন্তিম ৰজনী

অপ্ৰিয় যদিও সত্য যে প্ৰাচীৰসদৃশ পৰ্বতশৃংখল আৰু অটব্য মহাৰণ্যৰ মাজত কালাতিপাত কৰি অহা তাগিনকে ধৰি মুক্ত, বন্ধনহীন প্ৰজাতিৰ অৰুণাচলীসকলৰ একাংশই আজিও চিকাৰকে বৃত্তি হিচাপে লৈ পেট প্ৰৱৰ্তাই আহিছে৷ পূব অৰুণাচলত চীন-ভাৰত সীমান্তত অৱস্থিত ভাৰতৰ অন্তিম গাঁও কাহোলৈ যাওঁতেও চিকাৰী লগ পাইছিলোঁ৷ বন্দুকটো যেন সৰ্বসময়ৰ জীৱন-সাথী৷ হ’লেও চিকাৰীৰ উদ্‌গতি নাই৷ প্ৰচলিত কথা এষাৰেই আছে, বোলে, চিকাৰী সদায় দুখীয়া৷ তথাপিতো নীৰিহ জীৱ-জন্তু মাৰিবলৈ হ’লে নেৰে৷ এই ৰাজ্যখন বন্যপ্ৰাণীত সমৃদ্ধিশালী হ’লেও জীৱ হত্যা ৰোধ আৰু সংৰক্ষণৰ চেতনাবোধ এনেবিলাক মানুহৰ মাজত গঢ়ি উঠা নাই৷ বিকল্প কি হ’ব পাৰে চিন্তা কৰি উলিওৱাটোও মুখৰ কথা নহয়৷ আধুনিক সমাজ-ব্যৱস্থাত প্ৰচলিত প্ৰকৃতি সেৱা, প্ৰকৃতি সজাগতা, পৰিৱেশ-বন্ধু মানসিকতা, পৰিৱেশ সচেতনতা আদি শব্দবোৰৰ সাৰশূন্যতা এনেবোৰ ঠাইলৈ আহিলে, এনেবোৰ মানুহৰ সংশ্ৰৱ পালেহে অনুভৱ কৰিব পাৰি৷ কি বন্যপ্ৰাণী, কি বন-বননি, সকলো ক্ষেত্ৰতে ভাৰসাম্যতা, বেলেন্স মানি চলা অতিকৈ দৰকাৰ৷ সন্তুলন ঠিক নাথাকিলে সকলোৰে বিপদ অৱশ্যম্ভাৱী৷ আমি প্ৰকৃতিক মৰম কৰিলেহে প্ৰকৃতিয়ে আমাকো মৰম কৰিব৷ এইটো এটা সৰল সত্য৷

ভাত-তৰকাৰি ৰন্ধা প্ৰায় হৈ গৈছিল৷ ৰান্ধনি তায়া, চিংকাৰহঁতে ঘোষণা কৰিলে, ‘‘কোনে কোনে ভাত খাবলৈ ইচ্ছা কৰে আগ ধৰি খাই ল’ব৷ অলপ পাছত আমি ফ্লায়িং ফক্সৰ মঙহ ৰান্ধিম৷ খাবলৈ কাৰোবাৰ মন থাকিলে অৱশ্যে তেতিয়ালৈকে ৰ’ব পাৰে৷’’ উদ্যমী কাণ্ড-কাৰখানাবোৰ চালোঁ অলপপৰ, তাগিন খানচামাকেইটাৰ৷

পাকৈত চিকাৰী বুলি তানিৰ সুনাম এটা আছে৷ কথাটো লাহেকৈহে জানিলোঁ৷ তাৰ নিজৰ বন্দুক আছে৷ আহোঁতে লগত লৈও আহিছে৷ সেইটোৰেই অলপ আগতে চিকাৰ কৰি আনিছে৷ কেতিয়ানো সি ওলাই গ’ল গমকে নাপালোঁ৷ নহ’লে লেমটৌ হিচাপে যাবলৈ খাটনি ধৰি চালোঁহেঁতেন৷ বিৰল অভিজ্ঞতা অকণমান সঞ্চয় হ’লহেঁতেন কিজানি৷ তানিৰ চিকাৰী জীৱনটোত অৱধাৰিতভাৱেই বিচিত্ৰ বিচিত্ৰ অভিজ্ঞতাও যথেষ্ট পৰিমাণেই থাকিব৷ তাৰ মুখৰ পৰা চিকাৰৰ ৰোমাঞ্চভৰা সত্য কাহিনীবোৰ শুনাৰ ইচ্ছা এটা গোপনে মনত পুহি ৰাখি ভাত খাবলৈ শাৰীত ৰ’লোঁ৷

কাইলৈ পুৱা আমি ইয়াৰ পৰা প্ৰস্থান কৰিম, কেতেনালা অভিমুখে৷ ঠাণ্ডা বাঢ়ি আহিছে যদিও খোৱা-বোৱাৰ অন্তত জুইৰ উত্তাপ লৈ জুমে জুমে কিবাকিবি আলাপ চলিছে, অনুভৱৰ প্ৰকাশ ঘটিছে৷ এনেকুৱা সময় সতকাই আৰু ক’ত? ৰাজীৱ, জয়ন্তদা, অমৰহঁতৰ আড্ডাত কিছু সময় থিয় হৈ থাকি দুঃসাহসিক অভিজ্ঞতাৰ ৰস ল’লো৷

এসময়ত তম্বুৰ চেইন বন্ধ কৰিলোঁহি৷ নিজৰ অকণমানি পকেট নোটবুকখনত কথা কিছুমান বাটে বাটে টুকিছিলোঁ৷ ভাবিলোঁ, সময় আৰু স্থানৰ স্মৃতি ম্লান হৈ পৰাৰ আগতেই দিনটোৰ এবাৰ পুনৰাবৃত্তি কৰি দৰকাৰীবোৰ যুকিয়াই ৰখা যাওক৷ ৰৈ যোৱা কিছু কথা শোৱাৰ আগে আগে চমুকৈ লিপিবদ্ধ কৰি ৰাখিলোঁ৷ নিকেলেও মনত পেলোৱাত সহায় কৰিলে৷

অন্য এটা শক্তিশালী স্মৃতি-ভাণ্ডাৰ বন্দী হৈ থাকিল কেমেৰাৰ মেম’ৰী কাৰ্ডত৷ অৰুণদাই উপহাৰ দিয়া ৩২ জিবিৰ মেম’ৰী কাৰ্ডখনত এতিয়াও ঢেৰ স্পে’চ সুৰক্ষিত আছে৷ কিন্তু বেটাৰীৰ চাৰ্জ খতম হোৱাৰ আশংকাত বৰ হিচাপ কৰি চলিবলগীয়া হৈছে৷ বৰুণে অথনি ধুনীয়া ধুনীয়া ল’কেচনত কিমানযে প’জ নিদিলে আৰু কাকূতি নকৰিলে মোক, তাৰ ফটো তুলি দিবলৈ৷ মাত্ৰ দুবাৰহে শুনিলোঁ৷ বাদ বাকী চব অনুৰোধ প্ৰত্যাখ্যান কৰিলোঁ, বেটাৰী নাইৰ অচিলাৰে৷ তোলাৰ পাছত স্নেপৰ ভিউ চাব বিচাৰোঁতেও নিৰাশ কৰিলোঁ একেটা কথাকে কৈ৷ ৰাজীৱেও নিজৰ এছ.এল.আৰ.টোৰ ব্যৱহাৰত হুঁচিয়াৰী দেখুৱাই আহিছে৷ গুৱাহাটীত সিদিনা নতুন বেটাৰী কিনি অনা প্ৰদীপদায়ো ডিজিটেল কেমেৰাটো বৰকৈ ব্যৱহাৰ কৰা চকুত পৰা নাই৷ জুখি-মাখি চলিবলগীয়া হৈছে সকলোৱে৷ তদুপৰি অন্য এটা কথা হ’ল, কিমান ফটো তুলিব ইয়াত? সকলোফালেই সমানেই চকু ৰোৱা৷

তানি আমাৰ তম্বুটোলৈ আহিল৷ আজি অন্তিম ৰজনী৷ চেইন খুলি দিলত সোমাই আহি কাষতে বহি ল’লে৷ গাত গা লগাই সি আৰু নিকেলে মোক মাজত লৈ ফটোও তুলিলে৷ নিঃসংকোচ মিলামিচা৷ তানিৰ আগমনৰ উদ্দেশ্য আছিল মোৰ চ’লাৰ লাইটটো৷ দুবাৰমান পিটিকি চায়ে সি সুধি পেলালে, ‘‘লাইটটো আপুনি বিক্রী কৰিবনেকি? যদি কৰে মই কিনিম৷ আনক নিদিব৷’’ তাৰ চিন্তা, কিজানি আনে আগে-ভাগে লৈ লয়৷ মই ক’লোঁ, ‘‘নাই, কাকো বিক্রী নকৰোঁ৷ লাইটটো মই কাৰোবাক এনেয়ে দি যাম বুলিহে ভাবি থৈছোঁ৷’’ মুহূৰ্ততে তানিৰ মুখমণ্ডলত অসংখ্য প্ৰশ্নবোধকে নাচ-বাগ কৰিলেহি৷ কাক দিব বা? তাকে লৈ চিন্তাৰ ৰেখাবোৰ কপালত পুনৰবাৰ থুপ খাই পৰিল৷ ভাব-ভংগীৰ বিভিন্নতা চাবলৈকে মই অলপপৰ মৌন অৱলম্বন কৰি নোটবুকৰ পাত লুটিয়াব ধৰিলোঁ৷ সিও অন্য বিষয়ত মন দিয়াৰ চেষ্টা কৰিলে৷ ৰহস্যটো বেছি সময়লৈ থ’বৰ সত নগ’ল৷ নহ’লে বেচেৰাই মনত কষ্ট পাব পাৰে৷ এবাৰ বেয়া লাগিলে সন্তুষ্ট কৰা বৰ টান৷ তাতোকৈ কথাটো চিধাচিধিকৈ কৈ দিয়াই ভাল৷ সেয়ে লাহেকৈ শুনাই দিলোঁ, ‘‘এই চ’লাৰ লাইটটো মই আপোনাৰ পত্নী আমা ম্ৰাক উপহাৰ দি যাম, ঘূৰি যোৱাৰ আগে আগে৷’’

ক’বলৈহে পালোঁ, তৎক্ষণাতে তানিৰ মুখমণ্ডলৰ ৰূপেই সলনি হৈ থাকিল৷ সি মোক গবা মাৰি ধৰিলে৷ তাৰ উমাল পৰশত পৰিৱেশটো জীপাল হৈ পৰিল৷ নিকেলে সশব্দে হাঁহিলে৷ বিশ্বাস আৰু মৰম আদায় কৰিব পাৰি নিজৰে ভাল লাগিল৷ আমাৰ মাজত বেলেগ কথা ওলাল এইবাৰ৷ ‘‘আপ একবাৰ ফিৰ আয়িএ, তাকচিং লে’ যাউংগা আপক’৷ আপ আৰামছে ছেকেগা৷’’ নিকেলৰ দৰেই যাত্ৰাপথত সিওযে প্ৰত্যেকজন ট্ৰেকাৰৰে খোজৰ গঢ়-গতিবোৰলৈ সূক্ষ্মতাৰে লক্ষ্য ৰাখিছিল মই বুজি পালোঁ৷ ‘‘দেখা যাওকচোন, আহিবৰ চখ আছে’’ বুলি চমুকৈ উত্তৰ দি থ’লোঁ৷ মোৰ ভিতৰত উতলি থকা আকাংক্ষাৰ জুইকুৰাৰো উমান সিহঁত দুটাই চাগৈ পাইছিল৷ সেয়ে নিকেলেও দঢ়াই দঢ়াই কৈ থাকিল একে কথাকে, ‘‘আপুনি আহিব, আপুনি আকৌ আহিব, আপুনি পাৰিব৷’’

সিহঁতৰ মৰমৰ যি অাবদাৰ, তাৰ জবাব কেনেকৈ দিম? চিন্তা কৰাত লাগিলোঁ টমাচ আলভা এডিচনৰ বাক্যাংশৰে৷ কৃতকাৰ্য হ’বলৈ আনে যোগোৱা প্ৰেৰণা-অনুপ্ৰেৰণাৰ অংশটো ১০০ ভাগৰ ১ শতাংশহে মাত্ৰ৷ কোনোবাই তাক উদ্দীপনা বা দৈৱশক্তি বুলিও কয়৷ সেই নগণ্য অংশটোৰ তুলনাত কিন্তু ৯৯ শতাংশই হৈছে নিজৰ সাধনা বা অধ্যৱসায়৷ নিজে কষ্ট স্বীকাৰ কৰি নিজৰ ঘাম বাহিৰ নকৰিলে কেৱল আশাধাৰী হৈ থাকি কোনেও তাকচিং নালাগে গেলেন চিনিয়াকো নাপায়হি৷ এতেকে প্ৰেৰণা বা প্ৰশংসা-বাক্যৰ প্ৰতি অকণো আসক্তি প্ৰকাশ নকৰি লক্ষ্য প্ৰাপ্তিৰ সাধনাত ব্ৰতী হোৱাটোহে শ্ৰেয়৷ বুদ্ধদেবৰ ‘আত্মােদীপো ভব’, কথাষাৰিয়েও ভাবনাত ততালিকে ভুমুকি মাৰিলেহি আৰু শক্তি দিলে৷ এই কথাবোৰ সিহঁতৰ আগত একো নক’লোঁ পিছে৷

তম্বুৰ বাহিৰৰ পৰা বৰষুণ পৰাৰ টোপ টোপ শব্দ ভাহি আহি কাণত পৰিছে৷ মাত লগাই তানি শুবলৈ গ’লগৈ৷ অন্তিম গন্তব্য তাকচিঙত উপস্থিত হ’ব নোৱাৰিলোঁগৈ যদিও অনিশ্চিত যাত্ৰাটোৰ নিশ্চিত আনন্দ আৰু পৰিপূৰ্ণ তৃপ্তিত আজিৰ দিনটো সুকলমে পাৰ হ’ল৷ আমৃত্যু সোণালী সোঁৱৰণিস্বৰূপ হৈ থাকিব এইকেইদিনৰ দিনপঞ্জী৷ প্ৰাকৃতিক জীৱনৰ এনে অক্ষয় আনন্দই পাছৰ বয়সতো পাহাৰে-কন্দৰে ঘূৰি ফুৰাৰ ক্ষেত্ৰত আমাৰ বাবে নিশ্চয় শক্তিশালী চালিকাশক্তি হৈ ৰ’ব৷ ব’ৰ্ডাৰ ৰ’ড্‌ছ অৰ্গেনাইজেছনৰ কৰ্মীসৱে তাকচিঙলৈ কাটি থকা বাটটোৰ শেষ প্ৰান্ত আজি আমি চাই আহিলোঁ৷ অসম্পূৰ্ণ পদযাত্ৰাটোৰ অন্তত অন্তৰত প্ৰত্যাশা এটাই মাত্ৰ বিৰাজ কৰি থাকিল যে এদিন এই বাটটো সম্পূৰ্ণ হ’ব৷ তেতিয়া বহুতো মানুহ আহিব৷ ময়ো হয়তো আকৌ এবাৰ ওলামহি৷ তানি, আমা, নিকেলহঁতক আকৌ লগ পাম৷ বিশেষ ঠাইডোখৰত উপস্থিত হৈ তেতিয়া ক’ব পাৰিম, ২০১৫ চনৰ ৪ নৱেম্বৰত ইয়ালৈকে আহি পাইছিলোঁ মই, আগলৈ যেতিয়া বাট কটাই নাছিল৷ অন্তিম অৱস্থানটো মনচক্ষুৰ আগত সুস্থিৰে ধৰি ৰাখি শ্লীপিং বেগত সোমাই পৰিলোঁ, ৰৌদ্ৰোজ্জ্বল নতুন পুৱা এটাৰ কামনাৰে৷

(পৰৱৰ্তী খণ্ড - কেতেনালালৈ ওভতনি খোজ)