১.৮ খেনাৰিলৈ আদৰণি

ৰিদংগে’ৰ খৰস্ৰোতা জলধাৰা অতিক্ৰম কৰাৰ পাছতে ৰাস্তাটো ওপৰলৈ উঠিছে ৷ অকলশৰীয়াভাৱে থকা ঘৰ এটা পালোঁহি ৷ তাৰ সন্মুখতে গাড়ীখন ৰৈ দিলে ৷ মানুহ এহাল নামিল ৷ সেইটো তেওঁলোকৰে বাসস্থান ৷ নঙলামুখত ৰেংমা পৰম্পৰাগত আৰ্হিত সজ্জিত বাট চ’ৰা ৷ বাঁহ আৰু টকৌপাতেৰে সজা বাট চ’ৰাটোৱে পৰিৱেশলৈ আভিজাত্য কঢ়িয়াই অনাৰ লগতে জনগোষ্ঠীয় স্বকীয়ত্বৰো ইংগিত বহন কৰিছে ৷

আকৌ ১০ মিনিটমান যাত্ৰা ৷ দীঘলীয়া গিৰ্জাঘৰ এটা নাপাওঁতেই ট্ৰেকাৰখন পুনৰ থামিল ৷ ইয়াতো যাত্ৰী নামিব ৷ ওপৰৰ পৰা বস্তুও নমাব ৷

বাটৰ সোঁকাষে কিছু উচ্চতাত থকা গিৰ্জাঘৰটোত স্পষ্টকৈ লিখা আছে, গে’ঝেনলান্যু বেপ্টিষ্ট চাৰ্চ ৷ প্ৰতিষ্ঠা ১৯৪৮ চন ৷ বহি থকাৰ পৰাই শব্দকেইটা পঢ়িব পাৰিছোঁ ৷ সেয়া পঢ়ি বুজি পালোঁ যে এই গিৰ্জা স্থাপন হৈছিল দেশে স্বাধীনতা অৰ্জন কৰাৰ পাছৰটো বছৰতে ! তদানীন্তন ৰেংমা হিল্‌ছৰ এই অঞ্চলৰ ৰূপটো কেনে আছিল ? কল্পনা কৰিবলৈ লৈ উৱাদিহ হেৰুৱাই পেলালোঁ ৷ উন্নয়নৰ পৰশ এতিয়াও যথাযথভাৱে নপৰিল ৷ অহা-যোৱা কৰাটো আজিও মস্কিল ৷ আজিৰ তাৰিখতো ঠাইখিনি দুৰ্গম ঘোঁকটেই হৈ আছে ! অথচ ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথৰ পৰা কিমাননো দূৰ ? নিজে আহি গম পাইছোঁ ৷

এইখিনিৰ নাম গে’ঝেনলান্যু ৷ ২২-২৩ ঘৰ মানুহৰ বসতি ৷ চৰকাৰী ৰেকৰ্ডমতে গে’ঝেনলান্যুক খোৱানি বুলি লিখা অহা হৈছে ৷

গিৰ্জাটোৰ কাষেৰে ওপৰলৈ উঠি গৈছে উপপথ এটা ৷ সেইফালেই অন্য এখন ৰেংমা গাঁও আছে ৷ নামটো চ’শ্বেনতংৰি ৷ তালৈ এইখিনিৰ পৰা দূৰত্ব প্ৰায় ৬ কিল’মিটাৰ ৷ ১৬ ঘৰ ৰেংমা মানুহেৰে চ’শ্বেনতংৰি গাঁওখন ৷ বাটৰ অৱস্থা অনুৰূপ ধৰণৰে হ’ব বুলি ধাৰণা হৈছে ৷ ইয়াত নমা সেই গাঁৱৰ যাত্ৰীসৱে এতিয়া নিজৰ ঘৰখন পাবলৈ খোজ ল’ব লাগিব ৷ আহ-যাহৰ বাবে দুভৰিয়েই সাৰথি ৷

চ’প্যেংৰি নামৰ জুৰি এটা ৷ জুৰিটো পাৰ হ’লেই খেনাৰি এলেকা ৷ ধীৰে ধীৰে আগ বাঢ়ি আমি খেনাৰি এলেকাত প্ৰৱেশ কৰিলোঁ ৷ পোনেই চকুৰ আগলৈ আহিল দ’ম দ’ম বেত ৷ বেতৰ মহলহে যেনিবা ! জংফালৈ যাওঁতে বেত মহল বুলি কোৱা ঘৰ এটা দেখা পোৱা ৰিণিকি ৰিণিকি মনত পৰে ৷ কলিয়নি নৈৰ সিটো পাৰে আছিল ৷ চ’শ্বেনলাৰি নং ২ৰ সমীপত ৷ ইয়াতো বেতৰ দ’মবোৰৰ প্ৰায় সন্মুখতে ঘৰ এটা আছে ৷ এইটো অৱশ্যে বেত মহলৰ ঘৰ নহয় ৷ জনস্বাস্থ্য কাৰিকৰী বিভাগৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত কাৰ্যালয় গৃহ ৷ কাৰ্যক্ষমহে আজিও নহ’ল ৷ এৰা ঘৰ যেন লাগিছে দেখি ৷ অন্য অৰ্থত ভূত বঙলা ৷

পাহাৰৰ কাষেৰে আগুৱাইছে আমি আহি থকা ৰাস্তাটো ৷ বাঁওহাতে দৃশ্যমান হৈছে পথাৰ ৷ কাষেৰে বৈছে খেনাৰি নৈ ৷ পাহাৰৰ মাজত সুন্দৰ কিছু নৈসৰ্গিক চিত্ৰ ৷ উৎফুল্লিত হৈ উঠিছোঁ দেখা পাই থাকি ৷

ৰেংমা নগাসকল ঘাইকৈ কৃষিনিৰ্ভৰ ৷ বয়ন শিল্পতো আগ বঢ়া ৷ অতীজত তেওঁলোকে নাগালেণ্ডত আংগামী নগাসকলক কপাহ বিক্ৰি কৰিছিল বুলি পঢ়িবলৈ পাইছিলোঁ ৷ মনত পৰে, ২০০৫ চনত প্ৰতিষ্ঠিত Rengma Junyu নামৰ self-help group এটাৰ কেলেণ্ডাৰ ছপা কৰিছিলোঁ, ২০১৩ চনত ৷ ৰেংমা নগা মহিলাই গছৰ পৰা কপাহ সংগ্ৰহ কৰাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি কাপোৰ প্ৰস্তুত কৰালৈকে ১১খন আলোক-চিত্ৰ একাদিক্ৰমে এনে অনুক্ৰমত সজোৱা হৈছিল যে জনগোষ্ঠীটোৰ বয়ন সম্বন্ধে শব্দ-বাক্যৰে ব্যাখ্যা নিলিখিলেও ছবি চায়ে সহজতে বুজিব পৰা হৈ গৈছিল ৷ বোৱা-কটা, বাঁহ-বেত, মাটি, কাঠ, চামৰা আৰু শিলৰ কাম ৰেংমা নগাসকলে ভালদৰে জানে আৰু কৰে বুলি জেমছ ফিলিপ মিল্‌ছ প্ৰমুখ্যে লেখকসকলে তাহানিতেই উনুকিয়াই থৈ গৈছে ৷

ধূলি উৰুৱাই আহি আছিলোঁ ৷ এইখিনিত চকাৰ লিক্‌ দুটাৰ বাদে ৰাস্তাটোৰ উপৰিভাগ ঘাঁহে আৱৰি ৰাখিছে ৷ অতিক্ৰম কৰি থাকি ভাল লাগিছে ৷ ধূলি কম ৷

সামান্য পাক এটা লৈয়ে তোৰণ এখনৰ সন্মুখত উপস্থিত হ’লোঁ ৷ কাঠ আৰু টিনপাতেৰে সজা হৈছিল গে’টখন ৷ নতুনকৈ আৰ.চি.চি. নিৰ্মাণ কাৰ্য চলি আছে ৷ তোৰণখনৰ ওপৰ অংশত ক’লা ৰঙৰ বৰ বৰ হৰফেৰে লিখা আছে Welcome to Nkhenlari Village (Khanari) ৷ বুজিলোঁ, তাৰ মানে আমাৰ লক্ষ্যস্থান খেনাৰি পালোঁহি ৷ Hunting and fishing is strictly prohibited. By order. Village authority ৷ ওচৰতে ক’লাত-বগাৰে এইখিনি লিখা অন্য এখন ফলক ৷ ই যি কি নহওক, এতিয়া আমাৰ প্ৰথম কামটো হ’ব খেংগা ৰেশ্ব’ৰ ঘৰটো বিচাৰি উলিওৱা ৷

গে’ট এৰিয়ে ৰাস্তাটো দুভাগ হৈছে ৷ বাঁওহাতৰটো পুৰণা ৰাস্তা যেন অনুমান হৈছে ৷ পোনে পোনে এটা থিয় গৰা ওলাই আছে ৷ গৰাটোৰ সিপাৰে কি আছে নেদেখি ৷ খেংগাৰ ঘৰটো কেনি আছে নাজানো ৷ গীয়েৰ সলাই ট্ৰেকাৰখনে গৰাটোৰে উঠিব ধৰিলে ৷ প্ৰবল অনুসন্ধিৎসা আৰু উৎকণ্ঠা মনত লৈ অপেক্ষা কৰি ৰ’লোঁ খেনাৰিৰ প্ৰথম দৃশ্যটো প্ৰত্যক্ষ কৰিবলৈ ৷