পঞ্চম দিন, অংশ-৪

নাজঙে আমাৰ বাবে খৰধৰকৈ বিদায়ী ভাতসাঁজৰ যো-জা কৰি পেলাইছে৷ নালাগে বুলিলতো শুনা নাই৷ সময় ৰাহি কৰাৰ উদ্দেশ্যৰে ‘বাটত ক’ৰবাত খাই ল’ম’ বুলি কৈছিলোঁ৷ নাই, নামানিলে৷ ১০ বাজিছেহে৷ ভাত খাব পৰা হৈয়ে গ'ল৷ ৰাতিপুৱা চাউল বাছি থকা অৱস্থাত বাইদেউজনীক দেখি মনটোতে খুব শোক লাগিছিল মোৰ৷ সৰলমতীয়া টাংচা পৰিয়ালটোৰ উমাল সান্নিধ্য আৰু কাৰ্পণ্যহীন আতিথ্যত তিনিটা দিন অতি ভালদৰে কাটিছে৷ আপোন আপোন লাগি গৈছে ইহঁতক৷ ভাব হৈছে, পাটকাইৰ বুকুত এয়া যেন আমাৰ দ্বিতীয় এখন ঘৰ৷ আগফাল-পাছফাল, ভিতৰ-বাহিৰ, সকলোতে অবাধ বিচৰণ৷ যেন পৰিয়ালৰহে সদস্য! যেন জনম জনমৰ সম্বন্ধ! 

‘আমি আপোনালোকৰ ঘৰত এইকেইদিন থাকিলোঁ, খালোঁ৷ চব কথাই ভাল পালোঁ৷ এতিয়া যাবৰ সময় হ’ল৷ হ’মষ্টে’ৰ বাবদ আমি পৰিশোধ কৰিবলগীয়া খৰচৰ হিচাপ-পত্ৰ জনাওক৷’ ভাত খোৱাৰ আগে আগে প্ৰসংগটো টানি অনা হ’ল৷ এইটো দৰকাৰী বিষয়৷ ইফালে জাংখংহঁত এইটো দিশত তেনেই অনভিজ্ঞ৷ হিচাপ-কিতাপৰ একো ধাৰণা নাই৷ থাকিব ক’ৰ পৰা? এইবাৰহে প্ৰথম হ’মষ্টে’ প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছে৷ ব্যৱসায়িক উৎকৰ্ষ কিম্বা মনোবৃত্তি  বুলিবলৈও শূন্য৷ এনেস্থলত ওলোটাই আমাকহে খাটনি ধৰিলে, ‘আপোনালোকেই হিচাপ-কিতাপ কৰক ছাৰ, আমি এইবোৰ একো নাজানো৷’

জুহালৰ কাষতে ঢাৰি পাৰি সকলোটি বহিলোঁ৷ কাগজ-কলম হাতত লৈ ডক্টৰ ৰাজু গগৈয়ে নতুন শিক্ষাটোৰ নেতৃত্ব দিলে৷ আন্তৰিকতাৰে লক্ষ্য ৰখা হৈছে, গৃহস্থৰ যাতে লোকচান নহয়৷ অলপ সময় ধৰি অংক কৰাৰ পাছতে দেনাৰ পৰিমাণটো স্পষ্ট হৈ পৰিল৷ কাৰো একো অভিযোগ নাই৷ উভয় পক্ষ সন্মত৷ তদনুসাৰে আমি ৪ পৰ্যটকে সমানে ভগাই ধনখিনি পৰিশোধ কৰি তৎমুহূৰ্ততে লেঠাটো মাৰি দিলোঁ৷ কালি লে’ক্‌ অফ্‌ ন’ ৰিটাৰ্ণলৈ গৈ থাকোঁতে পাংচু পাছ পাৰ হৈ ম্যানমাৰৰ মাটিত ক'ব নোৱাৰাকৈ জেকেটৰ পৰা ওলাই পৰি যোৱা জাংখঙৰ মানীবে’গটোত থকা পইচাকেইটাৰ আমি ক্ষতিপূৰণ দিম বুলি কথা দিয়া আছিল৷ প্ৰতিশ্ৰুতি ৰক্ষা কৰি সেয়াও আদায় দিয়া হ’ল৷ গৃহস্থই সন্তুষ্টি প্ৰকাশ কৰিলে৷ পুনৰাগমন কামনাৰে অনুৰোধ জনাই থ’লে৷ ক’লে, ‘আপোনালোকৰ বাবে আমাৰ দুৱাৰ সদায় খোলা থাকিব৷ যেতিয়াই আহে খবৰ দিব৷ জয়ৰামপুৰ গে'টত ৰৈ থাকিলেই হ'ল৷ তাৰ পৰা লৈ আনিমগৈ৷’

জাংখং, নাজং, লেমঅং, ৱাননেম আৰু অংলেম৷ ভাত খোৱাৰ পাছতে পৰিয়ালটোৰ আটাইকেইজন সদস্যক চাংঘৰৰ সন্মুখত থিয় কৰাই গ্ৰুপ ফটো তোলাৰ ধুম উঠিছে৷ ওচৰৰে বোৱাৰী এজনী আৰু কেঁচুৱা দুটাও অন্তৰ্ভুক্ত হ’ল৷ সঞ্জুৱে জাংখঙৰ ডিঙিত ফুলাম গামোচা এখন পিন্ধাই দিলে৷ সাউতকৈ ভিতৰ সোমাই জাংখঙে টাংচা পৰম্পৰাগত জেকেটটো সুমুৱাই আহিলগৈ৷ জেকেটৰ ওপৰত গামোচাখন লোৱাত গৃহস্থজনক অধিক সুন্দৰ আৰু আকৰ্ষণীয় দেখা গ’ল৷ নাজং নিজৰ জনজাতীয় পোছাকত৷ ডিঙিত ওলমিছে মুদ্ৰা আৰু মণিৰ মালা৷ দম্পতীহালক পৃথকভাৱেও স্নেপ কৰা হৈছে৷ লগৰীয়াহঁতৰ সৈতে ফেষ্টিভেল গ্ৰাউণ্ডলৈ ওলোৱা ৱাননেম আগৰে পৰাই টাংচা সাজত আছিলেই৷ গোটেইকেইটা কেমেৰা ইটোৰ পাছত সিটোকৈ কামত লাগি যোৱাত সময় কিছু ব্যয় হ'ল৷ ফটোৰ কাৰবাৰ সমাপ্ত হোৱাৰ পাছতে ৱাননেমহঁতে আমাক মাত লগাই খোজ কাঢ়িয়ে ফিল্ড অভিমুখে ৰাওনা হ’ল৷

নাজঙৰ বৃদ্ধা মাকজনী কাষৰে চাং ঘৰ এটাত থাকে৷ বাহিৰলৈ আগ বাঢ়ি থকা চাংখনৰ ওপৰতে বহি ৰাতিপুৱা বুঢ়ীয়ে ৰ’দ লৈ থকা দেখিছিলোঁ৷ টাংচা গৃহ সজ্জাৰ বিশেষত্ব এনেকৈ আগুৱাই থকা চাংখন৷ ইয়াত বহুতো ঘৰুৱা, সমজুৱা কামেই চলে৷ নাজঙক খাটনি ধৰিলোঁ, মাকৰ ওচৰলৈ মোক লৈ যাবৰ বাবে৷ মুখামুখি হোৱাৰ পাছত নিজৰ দোৱানতে জীয়েকে তেওঁক আমাৰ বিষয়ে বুজালে৷ মোৰ হাতত কাৰবি প’হ’ এখন আছিল৷ সেইখনকে উপহাৰ স্বৰূপে তেওঁৰ গলধনত দিলোঁ৷ তাৰ পৰা ঘূৰি আহিয়ে জাংখং আৰু নাজঙক চমজালোঁ পুৱা প্ৰস্তুত কৰা ৰেকৰ্ড বুকখন৷ সবিশেষ বুজায়ো দিলোঁ৷ এতিয়া এইখন তেওঁলোকৰ সম্পত্তি৷ কথাবিলাক দুয়ো আগ্ৰহেৰে লক্ষ্য কৰিলে৷

সাজ-পোছাক পিন্ধি ওলোৱাৰ পাছত গাড়ীত তুলিবৰ বাবে আমাৰ বে’গবিলাক এটা এটাকৈ চাঙৰ পৰা নমাই মুকলি চোতালত থোৱা হৈছে৷ কোঠাটোত কিবা এৰিলোঁ নেকি চাই-চিতি একেবাৰে শেষত মই বাহিৰ ওলালোঁ৷ দেখিলোঁ, নাজঙে পাহাৰীয়া বৰা চাউলৰ টোপোলা একোটা প্ৰত্যেকৰে বে’গৰ ওপৰে ওপৰে থৈ গৈছে, ঘৰত খাই চাবগৈ বুলি৷ আগতে খুজি থোৱামতে শুকুৱাই ৰখা পহুৰ মাংস অকণমান ধোঁৱা-চাঙৰ পৰা নমাই হেঁপাহেৰে টোপোলা এটি বান্ধি সঞ্জুক আথে-বেথে দিছে, পুত্ৰ-পৰিবাৰক খুৱাবগৈ বুলি৷ বিদায় পৰৰ এনেকুৱা কামবোৰে আমাৰ আইতা, জেঠাইহঁতলৈ মনত পেলাই দিলে৷ একে স্বভাৱ৷ ঘৰৰ জহা-বৰা চাউল কেইটামানেই হওক, ওলকচুৰ আচাৰ অকণমানেই হওক, মুঠতে কিবা অকণমান দি পঠাব লাগে৷

মোৰ বটলটোত পানী ভৰাই দিবলৈ কোৱাত মানুহজনী পাকঘৰলৈ দৌৰ মাৰিলে৷ ময়ো পিছে পিছে গৈ পাকঘৰত সোমালোঁ৷ ক’লোঁ... ‘বাইদেউ, আপোনাক মই এটা বস্তু খুজিম দেই৷’ তাই প্ৰথমতে বুজাই নাছিল মইনো কি কৈছোঁ৷ মুখলৈ ভেবা লাগি চাই আছে৷ পুনৰ ক’লোঁ... ‘মই এটা বস্তু লগত লৈ যাব খুজিছোঁ, চিন স্বৰূপে৷’ সুধিলে... ‘আমাৰনো দিবলৈ কি আছে? একোৱেই নাই৷ হ’লেও কওকচোন বাৰু?’ পাকঘৰটোৰ ওপৰ-তল, সোঁ-বাওঁ, চাৰিও চুকে চকু ফুৰাই থকা দেখি আকৌ ক’লে… ‘আপোনাক যি লাগে লৈ যাওক৷ আপত্তি নাই৷’ ৰেকডালৰ ওপৰত লুটিয়াই থোৱা, ফালাপ খোৱা বাঁহৰ পিয়লা এটা ইতিমধ্যে মই হাতত তুলি লৈছিলোঁৱেই৷ তাকে দেখি তাই হাঁহিলে৷ বুজিলে চাগৈ যে ই সামান্য কাপ এটাহে নিব খুজিছে৷ তাকো বাঁহৰ৷ গতিকে নিদিওঁ বুলিবলৈও একো নাথাকিল৷

মই হাতত লৈ লিৰিকি-বিদাৰি থকা কাপটো তাই থৈ দিবলৈ ক’লে৷ তেনেকৈ কোৱাত আচৰিতেই হ’লোঁ৷ কি নিদিব নেকি? নে এইটো লোৱা অনুচিত নেকি? মোৰ ভাবনাক ভুল প্ৰতিপন্ন কৰি তাই কৈ উঠিল, ‘সেইটো নহয়৷’ তাৰ পাছত নিজে বাছি-বিচাৰি, ধুই-ধাই, তাতোকৈ ধুনীয়া অন্য এটা কাপ দিলে৷ ক’লে... ‘এইটো লৈ যাওক৷ এইটো বহুত পুৰণি৷ এইটো মোৰ কাপ দেই৷ নিজৰ কাপটো মই আপোনাক দিছোঁ৷ মনত ৰাখিব দেই আমাক৷ নাপাহৰিব৷’

'কেচু আজুং' বুলি কৈ পিয়লাটো হাতৰ মুঠিত লুকুৱাই চাঙৰ পৰা নামি আহিলোঁ৷ এইকেইদিনত মই দুই-এটা টাংচা শব্দ শিকিছোঁ৷ 'কেচু আজুং' মানে ধন্যবাদ৷ 'আহাল' মানে ভাল৷ মোৰ মুখত অবাঞ্চিতভাৱে নিজৰ মাতৃভাষাৰ শব্দ দুটা শুনি নাজং অতি আচৰিত হ'ল৷ মইযে মনে মনে শব্দ সংগ্ৰহ কৰি আছোঁ তাই নাজানে৷

এইফালে দলৰ এজনেও গমেই নাপালে টাংচা হ'মষ্টে'ৰ পৰা মই কি সম্পদ উঠাই আনিছোঁ৷ মনে মনে ভাবিছোঁ, নাজঙৰ এই ‘সামান্য’ উপহাৰটো বৰ সযতনে ৰাখিব লাগিব৷ বাঁহৰ কাপটোৱে মোক টাংচা মানুহৰ সৰলতা, উদাৰতা, আন্তৰিকতা, আতিথেয়তাৰ কথা অহৰহ স্মৰণ কৰোৱাই থাকিব৷ লেমঅং, ৱাননেম, অংলেম, জাংখং, নাজংহঁতক পাহৰিম কি সতে? পাটকাইৰ বক্ষত নিৰৱতাৰ আৱেষ্টনীত কাঠ-বাঁহ-জেঙুপাতৰ চাংঘৰ সাজি বসতি কৰি থকা ইহঁত মোৰ আপোন মানুহ৷ ঈশ্বৰে মিলালে আকৌ দেখা হ’ম কেতিয়াবা৷ (আগলৈ)