লুংজুবেলত এখন্তেক

ইয়াত উল্লিখিত বিষয়-বস্তুৰ অধ্যয়নকাৰী মই নহওঁ; ইৰাজ কুমাৰ শইকীয়াহে। আৰম্ভণিতেই সঁচা কথাটো কৈ দিয়া ভাল। ইতিহাসে ঢুকি নোপোৱা সময় আৰু প্ৰত্নতাত্ত্বিক সমলৰ প্ৰতি তেওঁৰ আন্তৰিক প্ৰীতি আছে, প্ৰাচীনতাৰ প্ৰতি তেওঁৰ গভীৰ অনুৰাগ আছে, আৰু সময়-সুবিধা পালে সেইবোৰক লৈ নীৰৱচিত্তে তেওঁ চিন্তন-মননৰ অনুশীলন কৰে নিজস্বভাৱে; অকপট প্ৰয়াসেৰে অৱধাৰণাসমূহৰ অধ্যয়ন-বিশ্লেষণ কৰাৰ উপৰি সত্যানুসন্ধানত আত্মনিয়োগ কৰে, গৱেষকৰ মনোবৃত্তি আৰু নিৰ্মোহ-নিৰপেক্ষ দৃষ্টিভংগীৰে। দ্বিতীয়তে, এইটোও এই মুহূৰ্ততে স্বীকাৰ কৰা হওক যে 'প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক কালৰ তিব্বত-বৰ্মী আৰু কাৰবিসকলৰ প্ৰব্ৰজনৰ যৎকিঞ্চিৎ' শীৰ্ষক ইৰাজ শইকীয়াৰ নৱতম গ্ৰন্থখন ছপোৱাৰ কামটো সদ্যহতে অমুকাৰ দ্বাৰা সম্পাদন কৰি থকা হৈছে বুলিহে বৰাইল পাহাৰলৈ ওলোৱা অনুসন্ধানমূলক অভিযানটোৰ সহযোগী হ'বলৈ সুযোগকণ মোৰ মিলিল। দলটোৰ তৃতীয়জন উৎসাহী সদস্য আছিল লেখক-সাংবাদিক তথা সমাজ-সেৱক সঞ্জু বৰা।

পৰিকল্পনা আৰু পূৰ্ব-সিদ্ধান্ত অনুসাৰেই মঙলবাৰ, ১৭ ডিচেম্বৰ ২০২৪ৰ পুৱা আমাৰ ঘৰৰ আগত ইৰাজে মাৰুতি বালেন'ৰ হৰ্ণ বজালেহি, আৰু ৭ বজাৰ লগে লগেই 'Study Tour'টোৰ শুভাৰম্ভ হৈ গ'ল। 

লামডিং ৰোডেৰে ডিফুৰ পৰা এঘণ্টা যাত্ৰা কৰি আমি ফ'ৰ লে'ন হাইৱে'ত উঠিলোঁহি। তাৰ পাছৰ ঘণ্টাটোত লংকা পাৰ হৈ খেৰণিৰ 'লাল হোটেল' পাই গ'লোঁ। পৰৱৰ্তী এঘণ্টাত উম্‌ৰাংছ'। উম্‌ৰাংছ'ৰ পৰা হাফলং ৰ'ডেৰে আগুৱাই চাংবাৰ পাবলৈ এঘণ্টাও নালাগিল অৱশ্যে। বাটত View Pointত থমকি বিহংগম দৃষ্টিৰে উম্‌ৰাংছ' লে'কৰ সৌন্দৰ্য চালোঁ, সদ্যসমাপ্ত Falcon Festivalৰ থলী প্ৰত্যক্ষ কৰিলোঁ। পুনৰ যাত্ৰা কৰি চাংবাৰৰ পৰা থুৰুক অভিমুখী বাটেৰে সোমাই ২৪ কিলোমিটাৰ আগত অৱস্থিত লক্ষ্যস্থান (Lungzubel Archaeological Site, Khobak, Dima Hasao) পাবলৈহে লাগি গ'ল দুঘণ্টা। তিনিআলিটোৰ আৰম্ভণিৰ পৰাই Off-road, মাজতে নাম নজনা এটা ক্ষুদ্ৰ জনপদ আৰু পাইন অৰণ্যৰ অন্তহীন শোভা।

দীঘলীয়া চফৰৰ অন্তত প্ৰৱেশ-তোৰণত উপস্থিত হৈয়ে আটাইৰে মনবোৰ প্ৰফুল্লিত হৈ উঠিল। ঘড়ীলৈ চাই দেখিলোঁ যে দিনৰ ১.৩০ বাজি গৈছে। তাৰ মানে, প্ৰায় ১৮৫ কিলোমিটাৰ দূৰত্ব অতিক্ৰম কৰোঁতে আমাক সমুদায় সময় লাগিল চাৰে ছয় ঘণ্টা! সি যি কি নহওক বাৰু, সুকলমে পাই গ'লোঁ আমি বিচাৰি অহা জেগা।

প্ৰজাতিগতভাৱে মংগোলীয় ঠালৰ আৰু নৃগোষ্ঠীগতভাৱে কুকি-চিন বুলি স্বীকৃত বৃহৎ কুকি মূলৰ পুৰণি কুকি জনগোষ্ঠী হিচাপে জনাজাত বেইটে মানুহৰ বসতিপ্ৰধান এতিয়া আমি উপস্থিত হোৱা খ'বাক এলেকাটো। জিলা ডিমা হাচাও, মহকুমা ডিয়ুংব্ৰা, উন্নয়ন খণ্ড নিউ চাংবাৰ। 

প্ৰবাদ অনুসৰি, অতীতত মধ্য এচিয়াৰ দক্ষিণ চীনৰ মেকং নদী উপত্যকাৰ চিনলুং অঞ্চলৰ পৰা প্ৰব্ৰজন কৰি ক্ৰমে শ্বান প্ৰদেশ, ম্যানমাৰৰ চিন পাহাৰ, ইৰাৱতী আৰু চিন্দুইন উপত্যকা, লুচাই (মিজো) পাহাৰত থিতাপি লোৱাৰ পাছত ওঠৰ শতিকাত বৰাক উপত্যকা অতিক্ৰম কৰি এই জনজাতীয় মানুহখিনিয়ে উত্তৰ কাছাৰ পাৰ্বত্য জিলা (এতিয়া ডিমা হাচাও)ত বসতি কৰিলেহি। জনসংখ্যা সীমিত যদিও অদ্যাপি প্ৰচলিত নিজা দোৱান, সাজপাৰ, আ-অলংকাৰ, গীত-নৃত্য, ৰীতি-নীতি, পৰম্পৰাৰে সমুজ্জ্বল তেওঁলোকৰ সমাজ-জীৱন। কুকিৰ আনবোৰ শাখাৰ পৰা পৃথক আৰু স্বকীয় বৈশিষ্ট্যপূৰ্ণ জীৱন-শৈলীৰে পুষ্ট বেইটেসকলে সুকীয়া জনগোষ্ঠী হিচাপে প্ৰসিদ্ধি লাভ কৰিছে।

থুৰুকৰ ৰাস্তাটো এৰি বাওঁহাতে থিয় হৈ থকা পকী তোৰণখনৰ গুৰিলৈ উঠি গৈ দেখোঁ যে, ইণ্টাৰলকিং ইটাৰে নিৰ্মিত ঠেক বাট এটা আগলৈ গৈছে। অসম দৰ্শন আঁচনিৰ অন্তৰ্গত ২০২৩ চনৰ মে' মাহত সজা হৈছে লুংজুবেল প্ৰত্নতাত্ত্বিক ক্ষেত্ৰখনৰ ভিতৰৰ সৰ্পিল এই পথছোৱা। অগ্ৰসৰ হওঁতেই সামান্য আগত কাঠৰ গে'ট এখন পালোঁ। পাৰ হৈ অকাই-পকাই ৰাস্তাটোৰ শেষ পৰ্যন্ত গ'লোঁগৈ আমি। সহজেই বুজিলোঁ যে আমি সৰ্বোচ্চ উচ্চতাত অৱস্থান কৰিছোঁহি। দূৰ দিগন্ত পৰ্যন্ত পৰিষ্কাৰ ৰূপত দৃশ্যমান হৈছে। প্ৰাকৃতিক দৃশ্যাৱলী মনোমোহা। শাৰী শাৰী পাহাৰে চতুৰ্দিশ ঘেৰি আছে।

গাড়ীৰ পৰা নমাৰ পাছতে আৰম্ভ হ'ল Stone-jarৰ সন্ধান। আচৰিত হ'লোঁ, কেনিও এখন বিৱৰণী-ফলক দেখিবলৈ নাই। ইফালে-সিফালে ঘাঁহনি মহতিয়াই, বিচাৰি চলাথ কৰিছোঁ তিনিওজনে। আৰু এসময়ত, আৱিষ্কাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হ'লোঁ আমি উপলক্ষ্য কৰি অহা বিশেষ প্ৰত্নতাত্ত্বিক সম্পদবিলাক। প্ৰাপ্তিৰ আনন্দত তেতিয়াহে তিনিও অভিযাত্ৰীৰ মুখকেইখনত বিৰিঙি উঠিল সুখৰ হাঁহি।

প্ৰাক্‌-ঐতিহাসিক যুগৰ পৰম বিস্ময়স্বৰূপ, Stone-jar বুলি নামাংকিত এই শৈল-পাত্ৰসমূহ প্ৰকৃততে কোন যুগৰ? কোন সভ্যতা, কোন সংস্কৃতি, কোন ৰাজবংশৰ সৈতে জড়িত? কোন ইয়াৰ নিৰ্মাতা? কোনে কেনেকৈ আনিলে ইয়ালৈ? চকুৰ সন্মুখত দেখা পাই থকা পৰিৱেশ-পৰিস্থিতিত স্বাভাৱিকতেই মনৰ নিভৃত কোণত উপৰ্যুপৰি উদয় হৈছে অনেকটা প্ৰশ্ন। পদ্ধতিগত অধ্যয়ন হৈছে যদিও গম নাপাওঁ। পৰিত্যক্ত আৰু মুকলি আকাশৰ তলত দিনে-নিশাই, ৰ'দে-বৰষুণে পৰি ৰোৱাৰ ফলত ক্ষয় কিন্তু গৈছে, নষ্ট হৈছে শৈল-স্থাপত্যসমূহ; যিবোৰৰ অন্তৰালত নিশ্চয়কৈ লুকাই আছে সুদীৰ্ঘ সময়ৰ হিচাপ-কিতাপ, এচাম মানুহৰ ইতিহাস, তেওঁলোকৰ ইতিবাচক চিন্তা, বুদ্ধি আৰু কৰ্মশক্তি।

পঢ়িবলৈ পোৱামতে, প্ৰত্নতত্ত্ববিদ জন হেন্‌ৰী হাটন আৰু জেম্‌চ ফিলিপ মিল্‌চে বিগত ১৯২৯ চনত আমি আজি ইয়াত দেখা পাত্ৰসমূহ পোনপ্ৰথমে লোকচক্ষুৰ আগলৈ আনিছিল। ২০১৪ চনৰ পৰা অসম চৰকাৰৰ পুৰাতাত্ত্বিক বিভাগে গুৰুত্বপূৰ্ণ সমলবোৰ সিঁচৰতি হৈ পৰি থকা এই স্থানটি সংৰক্ষণৰ পদক্ষেপ লয়। গৱেষকৰ সিদ্ধান্তমতে Stone-jarবোৰৰ নিৰ্মাণৰ সময় খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২০০। আমি উপস্থিত হোৱা লুংজুবেলৰ উপৰি অনুৰূপ শৈল-পাত্ৰৰ অৱস্থিতি ধৰা পৰা ডিমা হাচাও জিলাৰ ঠাইবিলাক হ'ল : নুচবাংল', ডিবংলিং, কাৰটং, মলংপে, নুদাংল' আৰু বলাচান। জানিব পৰামতে, সৰু আকাৰৰ পাত্ৰবোৰৰ উচ্চতা আৰু প্ৰস্থ প্ৰায় ৫০ ছেণ্টিমিটাৰ। আনহাতে বৃহৎ আকাৰৰবোৰৰ উচ্চতা প্ৰায় ২৭৩ ছেণ্টিমিটাৰ আৰু প্ৰস্থ প্ৰায় ১০০ ছেণ্টিমিটাৰ। শৈল-জাৰসমূহে এই কথাৰ স্পষ্ট প্ৰমাণ দিয়ে যে উক্ত অঞ্চলবোৰ একালত শৈল-সংস্কৃতিৰে সমৃদ্ধ আছিল। জানিবলৈ পোৱামতে, দক্ষিণ-পূব এচিয়াৰ লাওচৰ Xiangkhouang province আৰু ইণ্ডোনেচিয়াত উদ্ধাৰ হোৱা শৈল-পাত্ৰৰ সৈতে গৱেষকসকলে এইবোৰৰ সাদৃশ্য পাইছে, যি বহন কৰিছে তিনিওটা স্থানৰ মানুহৰ মাজত শক্তিশালী আত্মিক-সাংস্কৃতিক সম্পৰ্ক থকাৰ ইংগিত। আনফালে এনেকুৱা শৈল-স্থাপত্য ব্যৱহাৰ কৰাৰ মূল উদ্দেশ্য মৃতকৰ সৎকাৰ ব্যৱস্থা অথবা মৃতকৰ উৎসৱৰ লগত জড়িত বুলি ঠাৱৰ কৰা হৈছে। প্ৰসংগক্ৰমে মন কৰিবলগীয়া যে লাওচৰ শৈল-পাত্ৰৰ স্থাপত্যসংলগ্ন অঞ্চলক ইউনেস্কোৱে ২০১৯ চনত World Heritage Site হিচাপে ঘোষণা কৰিছে। তাৰ পৰাই বুজিব পাৰি এইবোৰৰ গুৰুত্ব কেনে পৰ্যায়ৰ।

Loma Lalsin ৬০ ঊৰ্ধৰ এজন বেইটে লোক। পিঠিত হোৰা লৈ তেওঁ খেতিৰ পৰা আহি আছিল। সঞ্জু বৰাৰ আহ্বানক্ৰমে তেওঁ আমাক সংগ দিলেহি। স্থানীয় মানুহজনে কথা প্ৰসংগত জনালে যে ইয়াত থকা শৈল-পাত্ৰবোৰ তেওঁলোকৰ পূৰ্বপুৰুষৰ কালৰ, হাজাৰোধিক বছৰৰ আগৰ। আৰু ক'লে যে অতীজত এই অঞ্চলবিলাক ঘন অৰণ্যৰে পৰিৱেষ্টিত আছিল। প্ৰকাণ্ড শিলবিলাক ৰছী লগাই জংঘলৰ পৰা কঢ়িয়াই অনা হৈছিল। Lamlirৰ দ্বাৰা আকৃতি অনুযায়ী কটা হৈছিল। পাত্ৰৰ ভিতৰভাগত ৰখা হৈছিল Zu, অৰ্থাৎ বেইটে সমাজৰ পৰম্পৰাগত পানীয়। Lungzubelৰ অৰ্থ হৈছে মদ জমা কৰা আধাৰ।

৬০ ঘৰ বেইটে মানুহেৰে খ'বাক গাঁওখন। ধৰ্ম-বিশ্বাসত প্ৰেচবিটেৰিয়ান খ্ৰীষ্টান। প্ৰত্নতাত্ত্বিক স্থলৰ দৰ্শনৰ সফল সামৰণিত লালচিমে আমাক তেওঁৰ গৃহলৈ মাতি নিলে। পাকঘৰৰ জুহালত বহুৱালে। পৰিয়ালটোৰ সম্বন্ধে জানিবলৈ দিলে। উপস্থিত সদস্যসকলৰ সৈতে চিনাকি কৰালে। লালচাহ আৰু বিস্কুটেৰে আপ্যায়ন কৰোৱাৰ লগতে নিজৰ কৃষিক্ষেত্ৰত উৎপাদিত কচু, ৰঙালাউ, জলকীয়া আৰু শিমলু আলু দি পঠালে। সৌহাৰ্দপূৰ্ণ আলোচনাৰ মুখনি মাৰি, আগন্তুক বৰদিন উপলক্ষে কৰমৰ্দনেৰে প্ৰতিজনকে আন্তৰিক শুভেচ্ছা জ্ঞাপন কৰি আমি বিদায় মাগিলোঁ।

বিয়লি ৩ বজাত খ'বাক এৰি, উম্‌ৰাংছ' পাৰ হৈ ২৯ কিলোত ভাত-চাহ খাই, নিশা ১০ বজাত সুকলমে ঘৰ সোমালোঁহি।